پاره ها و نکته ها

Public Titles

Abstract

فرهنگ فرّمند و گرانسنگ ایرانی، در درازنای تاریخ دیریاز و پرنشیب و فرازِ این سرزمین سپند ورجاوند، فرهنگی بوده است هماره پویاو زایا و پایا. پویایی فرهنگی، به ناچار، پویایی زبانی را در پی آورده است؛ زیرا زبان، به شیوه­ای ناسازوارنه (= پارادُکسیکال) هم ­بستر فرهنگ است و رخشان­ترین و بازنمای­ترین آیینۀ آن، از سویی؛ هم، از دیگر سوی، یکی از بنیادین­ترین خاستگاه­های فرهنگ است و یکی از زایاترین سرچشمه­های آن.

Keywords


(1) من واژۀ انگشتال را در برابر واژۀ digital در پیش نهاده­ام.
(2) دیوان امیرمعزی، تصحیح و تحشیۀ عباس اقبال آشتیانی، به اهتمام عبدالکریم جربزه­دار، انتشارات اساطیر/448.
(3) لغت فرس، اسدی توسی، به کوشش محمد دبیرسیاقی، کتابخانۀ طهوری/124 .
(4) نمونه­ای دیگر، زال است، نام پدر رستم، که با دیگرگشت «ر» به «ل»، ریختی است برآمده از «زار» و «زار» نیز ریختی در آکنده است از زر که نمونه را در آمیغ رستمِ زر، به معنی رستم پور زر (=زال)، کاربرد یافته است. نمونۀ دیگر همانند با این واژه، سال است که ریختی است از سرد. سال که با همین ریخت در پهلوی به کار می‌رفته است، در اوستایی، سَرِد sarəd  و در پارسی باستان ثَرد و ثَرَد بوده است. در دگرگونی واژه، «د» از فرجام آن افتاده است و با دیگرگشت «ر» به«ل» و در آکندگی آن، سرد به ریخت سال درآمده است. هنوز، ارمنیان نوروز یا سال نو را نوسارد می­گویند.
(5) فرهنگ ریشه­شناسی فارسی، محمد حسن­دوست، فرهنگستان زبان و ادب فارسی/ زیر تَم.
(6) گرشاسب­نامه، اسدی توسی، به اهتمام حبیب یغمایی، کتابخانه طهوری/164، بیت 25.
(7) همان/105، بیت87.
(8) دیوان خاقانی، ویراستۀ دکتر میرجلال­الدین کزّازی/ چامۀ 74، بیت24.
(9) دیوان اشعار حکیم ناصرخسرو قبادیانی، به اهتمام مجتبی مینوی و مهدی محقق، موسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک­گیل/408، بیت 24. در دیوان، بخار و تار و تم آورده شده است.
(10) دوست دانشور و کردشناسم، مردان محمّدعلی سلطانی، این نکتۀ نغز و ارزشمند را با من در میان نهاده است و داد ژرف­اندیشی و نازک­نگری داده است.