شاهنامه در دیوان همام تبریزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه رازی

چکیده

آذربایجان یکی از مراکزِ مهم فرهنگیِ ایران و جایگاهی سپند بوده است که ساکنانِ آن در گسترش و ترویج فرهنگ ایرانی نقشی بسزا داشته‌اند. حضور زبان فارسی و شاعرانِ بزرگِ فارسی‌سرا از دیرباز این بخش از ایران را به یکی از پایگاه‌های این زبان تبدیل کرده است. یکی از شاعرانِ نامدارِ آذربایجان همام تبریزی، شاعرِ قرن هفتم هجری، است که دیوانِ او، به‌ویژه، به دلیل دارا بودنِ غزل‌هایی به زبانِ آذری، حائز اهمّیّت است. جست‌وجو در دیوان این شاعر توجّه او را به شاهنامه و داستان‌های ملّی نشان می‌دهد؛ به طوری که در دیوانِ همام شخصیّت‌های شاهنامه و داستان‌های ملّی و گاه تصاویر و واژگانِ شاهنامه‌ای ‌یکی از دست‌مایه‌های شاعر برای سرودنِ شعر است. از همین روی، در این مقاله کوشیده‌ایم با بررسیِ دیوانِ همام تبریزی مواردی را که او به داستان‌های ملّی و شاهنامه نظر داشته است، به دست دهیم.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Shahnameh in the Collection of Hammam Tabrizi

نویسنده [English]

  • Khalil Kahrizi
Ph.D. of Persian Language and Literature, Razi University
چکیده [English]

Azerbaijan has been one of the important cultural centers of Iran and the place of Sepand, whose inhabitants have played a significant role in spreading and promoting Iranian culture. The presence of Persian language and great Persian-poets has long made this part of Iran one of the bases of this language. One of the famous Azerbaijani poets, Hammam Tabrizi, is a seventh-century poet, whose collection is especially important, because he has lyric poems in Azeri language. A search of this poet's collection shows his attention to Shahnameh and the national epic; so that in the collection of Hammam, the general characters and terms of the ancient Iranian culture and sometimes the images of Shahnameh are one of the poet's tools for composing poetry. Therefore, in this article, we have tried to examine the case of Hammam Tabrizi by examining the cases in which he considered the Iranian culture and Shahnameh.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian Culture
  • Azerbaijan
  • Shahnameh
  • Hammam Tabrizi

مراجع

- آیدنلو، سجاد، 1384، «شاهنامه در سفینۀ تبریز»، نامۀ بهارستان، سال ششم، شمارۀ اوّل و دوم، دفتر 11-12: 233-242.
- تفضّلی، احمد، 1390، «فریدون»، ترجمۀ ابوالفضل خطیبی، فردوسی و شاهنامه‌سرایی (برگزیدۀ مقالات دانشنامۀ زبان و ادب فارسی)، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- جبلی، عبدالواسع، 1378، دیوان عبدالواسع جبلی، تصحیح ذبیح‌الله صفا، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
- حاکم نیشابوری، ابوعبدالله، 1375، تاریخ نیشابور، ترجمۀ محمد بن حسین خلیفۀ نیشابوری، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ اوّل، تهران: آگه.
- دینکرد هفتم، 1389، تصحیح و ترجمۀ محمدتقی راشد محصل، چاپ اوّل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- رضایتی کیشه‌خاله، محرم، 1388، «سیمرغ»، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- صادقی، علی‌اشرف، 1386، «تأثیر شاهنامه در زبان مردم»، فرهنگ مردم، سال هفتم، شماره 24 و 25: 46-50.
- فردوسی، ابوالقاسم، 1389، شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، چاپ سوم، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
- قدرت دیزجی، مهرداد، 1388، «آتورپات، شهربان هخامنشی ماد کوچک»، فصلنامۀ تاریخ اسلام و ایران، سال نوزدهم، دورۀ جدید، شمارة 1: 125-134.
- ----------، 1396، «مازندران»، دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
- کریستن‌سن، آرتور امانوئل، 1383، نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تارخ افسانه‌ای ایرانیان، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضّلی، چاپ دوم، تهران: چشمه.
- مسکوب، شاهرخ، 1365، «فریدون فرّخ»، ایران‌نامه، شمارۀ 17: 12-46.
- مولایی، چنگیز، 1392 الف، آبان‌یشت (سرود اوستایی در ستایش اردوی سور اناهید)، چاپ اوّل، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
- ----------، 1392 ب، بررسی فروردین‌یشت (سرود اوستایی در ستایش فروهرها)، چاپ دوم، تبریز: دانشگاه تبریز.
- مینوی خرد، 1391، ترجمۀ احمد تفضّلی، چاپ پنجم، تهران: توس.
- همام، محمد بن فریدون، 1394، دیوان همام تبریزی، تصحیح رشید عیوضی، چاپ اوّل، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
پژوهشنامه متون ادبی دورۀ عراقی
دوره 1، شماره 1
خرداد 1399
صفحه 65-76

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار