تحلیل ساختار روایت در هفت‌گنبد نظامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادگروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان، ایران

چکیده

بدون تردید منظومۀ هفت­پیکر، بهترین اثر داستانی در کارنامۀ نظامی است که در آن یک ماجرای تاریخی با مجموعه­ای از داستان­های خیالی درهم آمیخته است. در این داستان نیز مانند خسرو و شیرین و هزار و یک­شب، زن­ها با دو نقش راوی و شخصیت، جز در نقش حکومت­گری، در همه­ جای جامعه مانند مردها وظایف عمده­ای برعهده دارند. کارکرد داستان­های فرعی در این روایت، آگاهی­بخشی و سرگرم­کنندگی است و در سیر روایت که ساختاری همسان با هفت­خان حماسه­ها یافته است، طیف متنوّعی از ماجراها و مضمون­ها در برابر دیدگان شخصیت اصلی قرار می­گیرد و او به­شکل همزمان با عوالم طبیعی، اجتماعی و فراطبیعی آشنا می­شود تا بتواند از مهارت لازم برای راهبری و مدیریت جامعه دربرابر بحران­های مختلف برخوردار شود. ساختار استوار و ریاضی­وار هفت­پیکر و دقت نظری که در آفرینش داستان­های هفت­گنبد به کار گرفته شده است، این منظومه را نیز مانند هزار و یک­شب نیازمند بررسی­های مختلف کرده است. در این مقاله تلاش بر آن است تا با گزارشی تحلیلی از ساختمان کلّی روایت و ارتباط آن با پاره­ای از مضمون­ها، شناخت مخاطب را از ظرفیت­ها و ظرافت­های موجود ادبی در هفت­پیکر افزایش دهد.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of narrative structure in Haft Gonbad

نویسنده [English]

  • Ghahraman Shiri
Professor of Department of Persian Literature at Bu Ali Sina University, Hamadan, Iran
چکیده [English]

Undoubtedly Haft Peykar is recognized as the best fiction poem of Nezami in which a historical story is mixed with a collection of fictional stories. Like Khosrow va Shirin and Hezar-o-yek-shab, women appear in two roles, narrator and character, who, except for the governmental role, have main responsibilities the same as men. The function of minor stories in this tale is instructing and entertaining and make the readers experience a various spectrum of events and contents which is the same as Haftkhan in epics structurally. Indeed, the reader is getting acquainted with natural, social and supernatural worlds simultaneously in order to be able to have necessary skills to manage the society against different crises. Like Hezar-o-yek-shab, Heft Peyker worth studying due to not only its consistent and mathematical structure but also that kind of creativity which is seen in composing different stories. In this article, the author aims to present an analytical report of general structure of narration and its relation with some contents in order to increase reader's understanding from capacities and literal details in Haft Peykar.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nezami
  • Haft Peykar
  • Haft Gonbad
  • story
  • narration

مراجع

احمد نژاد، کامل، (1375)، تحلیل آثار نظامی گنجوی، چاپ دوم، تهران: پایا.
افضلی، علی [و] قاسمی­پور، قدرت، (پاییز و زمستان 1392)، «واکاوی عنصر شخصیت در رویکردهای ساختارگرایی (مطالعۀ موردی:  
هفت­پیکر نظامی)»، ادب فارسی، دورۀ 2، سال 3، شمارۀ 2 (پیاپی 12): 153 ـ 171.
بری، مایکل،( 1385)، تفسیر مایکل بری بر هفت­پیکر نظامی، ترجمۀ جلال علوی­نیا، تهران: نی.
بورکهارت، تیتوس،(1385)، مبانی هنر اسلامی، ترجمه و تدوین امیر نصری، تهران: حقیقت.
پینالت، دیوید،(1389)، شیوه­های داستان­پردازی در هزار و یک شب، ترجمۀ فریدون بدره­ای، تهران: هرمس.
ثمینی، نغمه،( 1379)، کتاب عشق و شعبده، پژوهشی در هزار و یک شب، تهران: مرکز.
جعفری قریه­علی، حمید،( زمستان 1386)، «اسلوب داستان­پردازی نظامی در هفت­پیکر»، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان،
    سال ششم، شمارۀ بیست: 55 ـ 74.
حمیدیان، سعید، (1363)، آرمانشهر زیبایی، تهران: قطره.
زرّین کوب، عبدالحسین، (1377)، پیر گنجه در جستجوی ناکجا آباد، چاپ سوم، تهران: سخن.
سعدی شیرازی،( 1368)، بوستان سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ سوم، تهران: خوارزمی.
شیری، قهرمان،( 1391)، ابهام فریاد ناتمام، همدان: دانشگاه بوعلی سینا،.
عباسی، سکینه،( 1389)«نقد و بررسی قصۀ گنبد سفید»، کاوش­نامه، شمارۀ 20، سال یازدهم: 203 ـ 224.
غنی­پور ملکشاه، احمد، محسنی، مرتضی و حقیقی، مرضیه، (پاییز و زمستان 1394)، «عنصر شخصیت و شخصیت­پردازی در منظومۀ 
    داستانی هفت­پیکر»، پژوهشنامۀ ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارۀ 25: 97 ـ 116.
فردوسی، حکیم ابوالقاسم، (1386)، شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دایرة­المعارف بزرگ اسلامی.
گل­پرور، یوسف، محمّدحسین محمّدی،(1391)، «تحلیل عناصر داستانی در هفت گنبد نظامی گنجوی»، کاوش­نامه، سال سیزدهم  
    شماره­ی 25: 197 ـ 231.
محمدی، محمد حسین، (زمستان 1389)، «نگاهی به عناصر داستانی در هفت­پیکر نظامی، تحقیقات زبان و ادب فارسی، دانشگاه آزاد
     اسلامی واحد بوشهر، شمارۀ 6: 171 ـ 187.
مختاری، آزاده، زرّین تاج واردی، (تابستان 1386)، «بررسی رنگ در حکایت­های هفت­پیکر نظامی»، ادب پژوهی ، شمارۀ دوم:  167 ـ 189.
نظامی، الیاس بن یوسف، (1390)، خمسه نظامی، براساس چاپ مسکو و باکو، چاپ سوم ، تهران: هرمس.
نظری، اعظم و محمّد بهنام­فر، (بهمن 1388)، «تحلیل تطبیقی داستان دژ هوش­ربا با گنبد سرخ در هفت­پیکر نظامی»، مجلۀ کتاب ماه
     ادبیات، شمارۀ 34 (پیاپی 148): 52 ـ 61.
هادی­پور، اصغر، (پاییز و زمستان 1388)، «از هفت­خان تا هفت گنبد»، ادبیات فارسی، سال پنجم، شمارۀ 14: 195 ـ 212.
  هزار و یک شب، (1383)، ترجمۀ عبداللطیف تسوجی تبریزی، 2جلد، تهران: هرمس.
یاوری، حورا، (1387)، روانکاوی و ادبیات، تهران: سخن.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار