نقد ترامتنی جلد اول تاریخ جهانگشای جوینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علّامه طباطبایی، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علّامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

نظریۀ ترامتنیت ژرار ژنت از نظریه­های جدید در خوانش و نقد متون است. براساس این نظریه، یک اثر ادبی تنها در ارتباط با سایر آثار ادبی تعریف و فهمیده می­شود؛ درواقع، همۀ متون از متون قبل از خود تأثیر می‌گیرند و متقابلاً بر متون بعد از خود تأثیر می‌گذارند. روابط بینامتنی موجود در تاریخ جهانگشا و تأثیری که سایر متون در شکل­گیری آن داشته‌اند، ضرورت وجودی این پژوهش است، که به روش تحلیل کیفی و براساس نظریۀ ترامتنیت ژرار ژنت و با تکیه بر مطالعات اسنادی و کتابخانه­ای، در جلد اول بررسی شده است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که هر پنج گونۀ این نظریه، یعنی بینامتنیت، پیرامتنیت، سرمتنیت، بیش­متنیت و فرامتنیت، قابل بررسی در این اثر است. بهره­گیری از آیات قرآن و احادیث، ابیات فارسی و عربی، امثال و حکم، آوردن ژانرهای غنایی، حماسی و تعلیمی در این اثر تاریخی؛ تأثیرپذیری جوینی در سبک نثر فنی و متکلف از کلیله و دمنه، ﻧﻓﺛه­المصدور، مقامات حمیدی و دیگر آثار قبل و هم­عصر خود و همچنین پیرامتن­های موجود، از قبیل عنوان کتاب، عنوان­های فرعی، مقدمه و نقدها و مقاله­هایی که بر متن این اثر نوشته شده و نیز تبیین حملۀ مغولان، هویت و قدرت آنان به عنوان فرامتنیت، همگی نشان­دهندۀ روابط بینامتنی در این اثر هستند، که هر یک از این موارد در خلق، فهم و مطالعة این اثر تأثیرگذار بوده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Tertiary Criticism of Joveyni Jahangosha History Volume I

نویسندگان [English]

  • Shirzad Tayefi 1
  • Naeime Mousavi 2
1 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
2 Master of Persian Language and Literature, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Gerard Genette's transtextualite theory is one of the new theories in reading and texts criticism. According to this theory, a literary work is defined and understood only in relation to other literary works, and all texts are influenced by pre-texts and mutually affect post-texts. The intertextualite relationships existing in the history of the cosmos and the impact that other texts have had on its formation is an existential necessity of this study.  The study is a kind of qualitative one which is conducted based on Gerard Genette's theory of relativity and documentary and library studies. The findings show that each of the five types of the theory, namely intertextualite, paratextualite, arcitextualite, metatextualite and hypertextualite can be examined in this work. Applying Quranic verses and hadiths, Persian and Arabic verses, proverbs and verdicts, bringing rich, epic and educational genres to this historical work; his earlier and contemporary works, as well as existing texts, such as the title of the book, the sub-titles, the introduction, and the reviews and articles written on the text of this, and the explanation of  Mongol’s invasion, identity and power of them as work’s hypertextualite, show the intertextualities relationships in which each one of them has been effective in creating this work, understanding and studying of the text
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • history of the Joveyni’s Jahangosha
  • transtextualite
  • intertextualite relations
  • influence
  • text comprehension
آلن، گراهام. (1392). بینامتنیت. ترجمۀ پیام یزدان­جو. چ چهارم. تهران: مرکز.
احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن، جلد اول. چ دوازدهم. تهران: مرکز.
ابن بابویه قمی صدوق، ابوجعفر محمد. (1404ق). من لایحضره الفقیه. قم: جامعة مدرسین.
بهار، محمدتقی (1349). سبک­شناسی، جلد سوم. چ سوم. تهران: امیر کبیر.
جوینی، عطاملک (1394). تاریخ جهانگشای جوینی، جلد اول. تصحیح و تعلیقات حبیب­الله عباسی و ایرج
    مهرکی. چ چهارم. تهران: زوار. 
حاتمی، سعید و قاسم‌زاده، سیدعلی (1390). «تحلیل بینامتنی مختصات ادبی نثر تاریخ جهانگشا و تاریخ وصاف».
    فصلنامه تخصصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهار ، شمارۀ چهارم، شمارة پیاپی14، صص:77-94.
حاکمی، اسماعیل (1386). تحقیقدربارۀادبیاتغناییایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سلیمانی، زهرا (1392). «بازتاب آموزه­های تعلیمی امثال قرآنی در تاریخ جهانگشا». تحقیقات تعلیمی و غنایی
    زبان و ادب فارسی، ش هفدهم، صص: 85-100. 
شمیسا، سیروس (1392). انواع ادبی. تهران: میترا.
شمیسا، سیروس (1393). سبک­شناسی نثر. چ سوم از ویراست دوم. تهران: میترا. 
عباسی، حبیب­االله و گیلکی، رضا (1397). «تاریخ جهانگشا به­مثابة گفتمان قدرت چنگیز». دو فصلنامة زبان و
    ادبیات فارسی، سال ٢٦، شمارة ٨٥، صص:75-93.
عرب یوسف­آبادی، فاﺋﺰه و دیگران (1392) «ترامتنیت در مقامات حمیدی». پژوهش­های ادبیات تطبیقی، دورۀ
    یک، شمارۀ یک، صص: 121-139.
محمدزاده، فرشته و دیگران (1396). «تحلیل چگونگی بازتاب گونه­های بینامتنی با شاهنامه در تاریخ­نوشته­های
    سلسله­ای برمبنای بینامتنیت ژرار ژنت». پژوهش­نامۀ ادب حماسی، سال سیزدهم، ش اول، صص: 137-161. 
نامور مطلق، بهمن (1390). درآمدی بر بینامتنیت. چ اول. تهران: سخن.
نامور مطلق، بهمن (1386). «ترامتنیت مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن­ها». پژوهشنامۀ علوم انسانی، ش 56،
    صص: 83-98.
نسوی، محمد (1370). ﻧﻓﺛه­المصدور. تصحیح و تحقیق امیرحسن یزدگردی. چ دوم. تهران: ویراستار. 
نصرالله منشی، ابوالمعالی (1393). کلیله و دمنه. تصحیح و توضیح مجتبی مینوی. چ چهلم. تهران: امیرکبیر. 
همایی، جلال­الدین (1389). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چ اول. تهران: اهورا.
 
Abrams, M. H. (1993). Glossary of literary Term. Harcourt: Ithaca.
Frow, John. (2005). Genre. London and New York: Rutledge.
Genette, Gerard. (1997). Palimpsests: Literature in Second Degree. Trans: Channa Newman and Calude Doubinsky. Lincoln: University of Nebraska Press.
Kristeva, Julia (1980). Desire in Language, Asemiotic Approach to Literature and Art. New York: Columbia University Press.