بررسی تصورات از خداوند در مثنوی بر مبنای استعاره‌های مفهومی مربوط به حق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری ادبیات عرفانی دانشگاه بین‌المللی امام خمینیِ قزوین

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

هنرمندان بزرگ در مواردی از راه تشبیه مفهوم خداوند را بیان می‌کنند، این تصاویر می‌توانند دربردارندۀ نگاه هنرمندِ متفکر نسبت به خداوند باشد. نظریۀ استعاره‌های مفهومی ابزار مناسبی برای بیرون کشیدن جنبه­های پنهان این تصور و تصویر است. این پژوهش تلاش می‌کند استعاره‌های مفهومی به کار رفته دربارۀ حق را در مثنوی مورد بررسی قرار دهد؛ زیرا بررسی استعاره‌های مربوط به حق در مثنوی، از دقت نظر بیشتری برای یافتن تصویر و تصور حق در این اثر بهره‌مند است و می‌تواند زوایای پنهان دیگری را از تصور خدا که در مثنوی متجلی شده است، برای ما روشن کند. ما برای رسیدن به نتایج منظم‌تر و روشن‌تر، از تقسیم‌بندی مصطفی ملکیان دربارۀ تصورات خداوند بهره گرفته و کوشیده‌ایم متشخص بودن و نامتشخص بودن آن‌ها را نیز بررسی کنیم. روش کار به این صورت بوده است که پس از استخراج استعاره‌های جزئی و شبکۀ مربوط به آن، استعاره‌های مادر را پیدا کرده‌ایم و سپس با تقسیم‌بندی ملکیان تطبیق داده‌ایم. این پژوهش نشان می‌دهد حق در مثنوی گاهی به صورت متشخص و گاهی نامتشخص آمده است. بیشتر تصویرهایی که مولوی از حق گزارش کرده، متشخص و انسان‌وار است. همچنین، مولوی از استعاره‌هایی «دوگانه» نیز استفاده کرده است که به خدایی اشاره می‌کنند که از یک نظر انسان‌وار و از نظر دیگر ناانسان‌وار است.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying God illustrations in Masnavi in the framework of conceptual metaphors related to Right

نویسندگان [English]

  • Azadeh Eslami 1
  • Mohammad Hasan Hasan zadeh Niri 2
  • Esmaeel Tajbaxhsh 1
1 PhD student in Mystical Literature, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 Associate Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabatabai University, Iran
چکیده [English]

Great artists sometimes express God content by simile which can contain the viewpoint of thoughtful artist to God. The theory of conceptual metaphor is an appropriate way to extract hidden aspects of this imagination and illustration. The current study aims to investigate conceptual metaphors about Right in Masnavi, because related metaphors to Right in Masnavi have keen consideration to find the imagination and illustration of Right. These metaphors clarify other hidden side of God illustration in Masnavi. This study has applied the classification of God imagination proposed by Mostafa Malejiyan in order to figure out their distinctiveness or indistinctiveness. At first, main (mother) metaphors are found through minor metaphors and their networks. Then, they were compared and contrasted with Malekiyan’s classification. The findings reveal that Right in Masnavi is either distinctive or indistinctive. Moreover, Rumi has applied “binary” metaphors which refer to a god is either human-like or non-human-like.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Masnavi
  • conceptual metaphor
  • Right
  • distinctive god
  • indistinctive god
سروش، عبدالکریم (1385). بسط تجربه نبوی، تهران، چ پنجم، مؤسسه فرهنگی صراط.
سروش، عبدالکریم و دیگران (1392). سنت و سکولاریسم، تهران، چ ششم، صراط.
شوالیه، ژان و گربران، آلن (1388). فرهنگ نمادها، جلد اول، ترجمۀ سودابه فضایلی. تهران چ دوم، جیحون.
قوام، ابوالقاسم و اسپرغم، ثمین (1394). «بررسی استعاره­های عشق و معشوق در دوبیتی­های عامیانۀ منطقۀ خراسان بر بنیاد نظریۀ استعارۀ شناختی»، کهن­نامۀ ادب پارسی. سال ششم، پاییز: شماره سوم.
کاکایی، قاسم (1391). وحدت وجود، تهران، چ پنجم، هرمس.
کروفورد، رابرت (1394). مثلث خدا، انسان، جهان، ترجمۀ حمیدرضا عبدلی مهرجردی، قم، چاپ اول، دانشگاه ادیان و مذاهب.
کریمی، طاهره و علامی، ذوالفقار (1392). «استعاره­های مفهومی در دیوان شمس بر مبنای کنش حسی خوردن»، فصلنامه نقد ادبی، زمستان 92: شماره 24.
کوچش، ژلتن (1393)، مقدمه­ای کاربردی بر استعاره، ترجمۀ شیرین پورابراهیم، تهران، چاپ اول، سمت.
لاک، جان و دیگران (1386). سیری در سپهر جان، ترجمۀ مصطفی ملکیان، تهران، چ دوم، نگاه معاصر.
لیکاف، جرج و جانسون، مارک (1395). استعاره­هایی که با آنها زندگی می­کنیم، ترجمۀ هاجر آقاابراهیمی، تهران، چاپ دوم، علم.
مجتهد شبستری، محمد (1384). ایمان و آزادی، تهران، چ پنجم، طرح نو.
مک­هیل، برایان (1392)، داستان پسامدرنیستی، ترجمۀ علی معصومی، تهران، چ اول، ققنوس.
مولوی، جلال­الدین محمد (1378). مثنوی معنوی، تهران، چ پنجم، پژوهش.
نراقی، آرش (1393). حدیث حاضر و غایب، تهران، چ دوم، نگاه معاصر.
یاحقی، محمدجعفر (1388). فرهنگ اساطیر و داستان­واره­ها، تهران، چ دوم، فرهنگ معاصر.