تنوع وجه شبه عنصر اصلی پویایی تشبیهات سعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

چکیده

تشبیه اساسی­ترین رکن دستگاه بلاغی زبان است که نقش بسزایی در عرصۀ تصویرآفرینی­های بدیع و خیال­انگیز ایفا می­کند. بررسی انواع تشبیه، مواد تشبیه، تشبیهات نو، ابزار تشبیه و ایستایی و پویایی آن، می­تواند بیانگر سبک و زبان خاص شاعر باشد و همچنین تحولات سبکی دستگاه بلاغی را نشان دهد. غزلیات سعدی از جمله آثار ادبی است که در آن انواع تشبیهات مضمر، تفضیلی و مضمر تفضیلی بسیار استادانه به کار رفته است. از این روی، این مقاله با بررسی انواع تشبیهات مذکور در غزلیات سعدی، به نحوی گزینش و ترکیب این امکانات متعدد زبانی در خلق تشبیهات بکر توسط شاعر را مورد واکاوی قرار می­دهد. برای نیل به این منظور تمام تشبیهات غزلیات سعدی همراه با وجه شبه­ها و مشبهٌ­به­های آن، در قالب پایان­نامۀ کارشناسی ارشد استخراج و بررسی گردید؛ به­عبارت دیگر جامعۀ آماری این مقاله کامل­ترین جامعۀ آماری ممکن است.  نتیجۀ این پژوهش حاکی از آن است که کاربرد وجه شبه­های متفاوت برای مشبه و مشبه­ٌبه­های یکسان از مهمترین دلایل پویایی تشبیهات سعدی است. این امر سبب تنوع زبانی سعدی شده، ابعاد شباهت طرفین تشبیه را از زوایای مختلف بازنمایی می­کند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Diversity of connective likes; the Dynamism Principal Element of Sa′diʼs Sonnets

نویسندگان [English]

  • Omid Majd 1
  • Mazyar Toope 2
1 Associate Professor, University, Tehran, Iran
2 Graduated from Tehran University
چکیده [English]

Simile is the most substantial pillar in rhetoric that has basically efficacy in imagination. Studying the kinds of simile, simile elements, original simile and dynamism and permanency of simile can be recognized as the style and specific language of poet showing the evolution of rhetoric.
Sa′di’s  Ghazals is one of the literary works that has employed different kinds of implicit similes, comparative similes and comparative-implicit similes professionally. Therefore, present study aims to figure out the similes in Sa′di’s sonnets to rummage how choice and composition of these elements help the poet to make a new simile.
The findings reveal that the employment of different connective likes for alike tenor and vehicle is the most important reason for dynamism of Sa′di’s similis.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • eloquence؛ simile types؛ point of resemblance
  • sa'adi sonnets
تفتازانی، (1372)، مفصل شرح مطول (علم بیان)، ج دوم، ترجمه ابومعین حمیدالدین حجت هاشمی خراسانی، قم: چاپ ستاره قم.
داد، سیما (1371)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ اول، تهران: مروارید.
رضایی جمکرانی، احمد (1384)، «نقش تشبیه در دگرگونی سبکی» دوفصلنامه پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره پنجم، صص 85- 100.
زرین­کوب، عبدالحسین (1374)، با کاروان حله، تهران: علمی. 
شفیعی­کدکنی، محمدرضا (1366) صور خیال در شعر فارس. چاپ سوم، تهران: انتشارات آگاه.
شمیسا، سیروس (1371) بیان، چاپ دوم، تهران: انتشارات فردوس.
علوی مقدم، محمد، اشرف­زاده، رضا (1379)، معانی و بیان، چاپ دوم تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت). 
مهاجر، مهران و محمد نبوی (1376)، به سوی زبان­شناسی شعر، چاپ اول، تهران: مرکز.
همایی، جلال الدین (1389)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.