نگاهی به نظریۀ زیبایی‌شناسی سعدی در غزل‌های او

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان، ایران

چکیده

غزل‌های سعدی در میان غزل‌های زبان فارسی، در نوع خود بی‌نظیر است. سعدی از رهگذر این سروده‌های دل­انگیز، عاطفه و اندیشۀ عاطفی­شدۀ خود را به مخاطب انتقال می‌دهد. یکی از این عواطف که با اندیشه و جهان‌بینی‌اش رابطه‌ای مستقیم دارد، مقولۀ زیبایی و زیبایی‌شناسی است. او از این مقوله به گونه‌ای پراکنده و اساساً در پیوند با معشوق، سخن گفته است. در این مقاله بر آنیم که این اندیشه‌های پراکنده را گرد کرده و در نظامی مشخص سازماندهی کنیم تا رگه‌های فلسفه یا حکمت زیبایی‌شناسانۀ سعدی آشکار گردد؛ بنابراین به قدر نیاز نظریه‌های زیبایی‌شناسی را از گذشته‌های دور تا امروز به اختصار بررسی کرده‌ایم تا سنجش طرز تلقی سعدی از زیبایی با آن‌ها میسر گردد. در این مقاله که داده‌هایش با استفاده از روش کتابخانه‌ای گرد آمده و با روش تحلیلی توصیف شده است، در یافته‌ایم که سعدی را می‌توان با زعایت احتیاط، نظریه‌پرداز حوزۀ زیبایی‌شناسی دانست. بی‌گمان این نظریه از جمال‌شناسی دینی در جهان اسلام که خود، تا حدودی از فلسفۀ یونان تأثیر پذیرفته، منشعب می‌گردد. این پژوهش نشان می‌دهد که نگاه سعدی به زیبایی ساختاری است و او زیبایی را پدیده‌ای منسجم و متشکل از عناصر مختلف می‌داند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A look at Saadi's Aesthetic Theory in His Lyrics

نویسنده [English]

  • Tooraj Aghdaie
Associate Professor, Islamic Azad University, Zanjan Branch, Iran
چکیده [English]

Saadi's lyrics are unique among Persian lyrics. Through these enchanting poems, Saadi conveys his emotion and emotional thoughts to the audience. The subject of one of his deepest emotions, which is directly related to his thought and worldview, is beauty and aesthetics. He has spoken about the category of aesthetics fragmentary and essentially in connection with the beloved in order to reveal the traces of Saadi's philosophy or aesthetic wisdom. In this article, we aim to gather these fragmental ideas and organize them in a specific system. Therefore, with the intention of need, we have briefly reviewed the aesthetics theories from the distant past to the present, to make it possible to measure Saadi's perception of beauty with them. In this article, whose data have been collected using a library method and described analytically, we have found that Saadi can be cautiously considered as a theorist in the field of aesthetics. Undoubtedly, this theory derives from theological aesthetics in the Islamic world, which is partly influenced by Greek philosophy. This research shows that Saadi's view of beauty is structural and he considers beauty as a coherent phenomenon organized by different elements.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saddi
  • lyric
  • beauty
  • aesthetic
احمدی، بابک، 1374، حقیقت و زیبایی، چاپ اوّل، تهران، نشرمرکز.
 اسلامی ندوشن، محمد علی، 1390، چهار سخن گوی وجدان ایران، چاپ ششم، تهران، قطره.
 دشتی، علی، 1381، در قلمرو سعدی، چاپ پنجم، تهران، امیر کبیر.
 دورانت، ویل، 1370،لذات فلسفه، مترجم فواد روحانی، چاپ ششم، تهران، علمی و فرهنگی.
 رستگار فسایی، منصور، 1375، مقالاتی در باره‌ی زندگی و شعر سعدی، چاپ اوّل، تهران، امیر کبیر.
زرین کوب، عبدالحسین، 1361، نقد ادبی، چاپ سوم، تهران، انتشارات امیر کبیر.
سعدی، مصلح الدین، 1389، کلیات سعدی، به اهتمام محمد علی فروغی، چاپ پانزدهم، تهران، امیرکبیر.
 سعدی، مصلح الدین، 1385، غزل‌های سعدی، توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ اوّل، تهران، سخن.
 ستیس، و. ت، 1351، فلسفه‌ی هگل، مترجم حمید عنایت، چاپ دوم، تهران، انتشارات جیبی.
 ستیس، و. ت، 1361، عرفان و فلسفه، مترجم بهاءالدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران، سروش.
شایگان، داریوش، 1371، هانری کربن، مترجم باقر پرهام، چاپ اوّل، تهران، امیرکبیر.
 شایگان، داریوش، 1393، پنج اقلیم حضور، چاپ دوم، تهران، فرهنگ معاصر.
 شبستری، شیخ محمود، 1368، گلشن راز، به اهتمام صمد موحد، چاپ اوّل، تهران، طهوری.
شفیعی کدکنی، محمد رضا، 1390، با چراغ و آیینه، چاپ اوّل، تهران، سخن.
 شمیسا، سیروس، 1381، شاهد بازی در ادبیات فارسی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات فردوسی.
 شورون، ؟، 1385، فرهنگ تاریخ اندیشه‌ها، گروه مترجمان، چاپ اوّل، تهران، انتشارات سعاد.
 عبادیان، محمود، 1372، تکوین غزل و نقش سعدی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات حوزه‌ی هنری.
غیاثی، محمدتقی، 1368، درآمدی بر سبک شناسی ساختاری، چاپ اوّل، تهران، انتشارات شعله‌ی اندیشه.
فرزاد، عبدالحسین، 1376، در باره‌ی نقد ادبی، چاپ اوّل، تهران، نشر قطره.
 کادن، جی. ای، 1380، فرهنگ توصیفی ادبیات و نقد، مترجم کاظم فیروزمند، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
کروچه، بندتو، 1367، کلیات زیبایی شناسی، مترجم فواد روحانی، چاپ سوم، تهران، علمی و فرهنگی.
کلیگزمری، 1388، دانشنامه‌ی نظریه‌ی ادبی، چاپ اوّل، تهران، نشر اختران.
کندی، مایکل دیکسون، 1385، دانشنامه‌ی اساطیر یونان و روم، مترجم رقیه بهزادی، چاپ اوّل، تهران، طهوری.
 کواز، محمد کریم، 1386، سبک شناسی اعجاز بلاغی قرآن، مترجم سید حسین سیدی، چاپ اوّل، تهران، سخن.
کیانوش، محمود، 1390، شعر زبان کودکی انسان، چاپ اوّل، تهران، نشرقطره.
 گریس، ویلیام. جی، 1363، ادبیات و بازتاب آن، مترجم بهروز عزب دفتری، چاپ اوّل، تهران، انتشارات آگاه
معین، محمد، فرهنگ فارسی، چاپ چهارم، تهران، امیر کبیر.
مقدادی، بهرام، 1378، فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات فکر روز.
 مکاریک، ایرناریما، 1384، دانشنامه‌ی نظریه‌ی ادبی معاصر، مترجمان مهران مهاجر و محّمد نبوی، چاپ اوّل، تهران، انتشارات آگاه.
 مؤتمن، زین العابدین، 1371، تحول شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران، طهوری.
 نیوتن، اریک، 1366، معنی زیبایی، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
 وزیری، 1363، زیبایی شناسی در هنر و طبیعت، چاپ اوّل، تهران، انتشارات هیرمند.
 هاسپرز، جان، 1377، تاریخ و مسایل زیبایی شناسی، مترجم سید محسن فاطمی، چاپ اوّل، تهران، حوزه‌ی هنری.
 هام، مگی و دیگران ، 1386، فرهنگ نظریه‌های فمنیستی، مترجمان فیروزه مهاجر و...، چاپ اوّل، تهران، نشر توسعه.