تحلیل کنش متقابل خاقانی در برابر « دیگری» با تکیه بر نظریه‌ کنش متقابل نمادین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه زنجان

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات

چکیده

< p dir="RTL">پژوهش حاضر تحلیل کنش خاقانی در برابر دیگری با تکیه بر نظریۀ کنش متقابل نمادین است. حوزۀ اصلی این نظریه، اجتماعی و مهم­ترین نظریه‌پرداز آن «جورج هربرت مید» است. این نظریه به بررسی کنش‌های روزمره بین مردم و جامعه و رفتار‌های برخاسته از آن در گروه‌های مختلف می‌پردازد که این کنش­ها در سه بعد روان‌شناختی، اجتماعی و فلسفی - عرفانی قابل تحلیل­اند. روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی و بر اساس اسناد کتابخانه­ای است و اشعار انتخابی، مطابق با نظریۀ کنش متقابل نمادین و با تکیه بر بعد اجتماعی بررسی شده­اند. در این مقاله بعد اجتماعی کنش شاعر بر اساس مفهوم «دیگری» که شامل گروه­های تأثیر­گذار خانواده، ممدوحان و رقیبان شعری هستند، واکاوی شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کنش شاعر در برابر ممدوحان، کنشی ستایشی - خواهشی، در برابر خانواده، کنشی عاطفی - ستایشی و در برابر رقیبان، کنشی انتقادی است. بر اساس تحلیل­های صورت‌گرفته روی اشعار، می­توان گفت کنش خاقانی در گروه­های یادشده به‌صورت واکنش سریع ظهور نمی‌یابد، بلکه از طریق تفسیر و تعبیر رفتار دیگران در ذهن به وقوع می‌پیوندد و رفتار اجتماعی «خود» شاعر را در برابر «دیگری» تنظیم می‌کند. این تفسیر و انتقال معنا­های ذهن در ابعاد یادشده، با کمک تعابیر و نمادهای زبانی در شعر او متجلّی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Khaqani’s Mutual Interactions with the other based on the Symbolic Interactionism theory

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Khalili 1
  • Mahdi Mohabati 2
  • Sara Zirak 3
1 Master of Persian Language and Literature, Islamic Azad University Tehran Science and Research
2 Associate Professor of Persian literature, Zanjan University
3 Assistant Professor of Persian Literature, Islamic Azad University Tehran Science and Research
چکیده [English]

< p >Drawing upon the Symbolic Interactionism theory, this study attempts to analyze Khaqani’s interactions with the other. This theory is a social one the leading theoretician of which is George Herbert Mead. Symbolic interactionism investigates the daily interactions between individuals and society as well as different groups’ (communities) behaviors arising from these interactions which can be analyzed in psychological, social and philosophical-mystical perspectives. The method of this study is descriptive-analytical using library sources and the selected poems were analyzed according to Symbolic Interactionism theory targeting the social perspective analysis. In this study, social perspective of the poets’ interactions were analyzed based on the other concept which includes influential groups such as family, the praised, and the poetic rivals. The results indicated that the poet’s interactions with the praised, the family, and the rivals were laudatory-pleasing, affective-laudatory, and critical, respectively. Based on these analysis, it can be said that Khaqani’s interactions in the mentioned groups is not manifested as a quick reaction, but occurs through explaining and interpreting  others’ behaviors in the mind and regulates the social behavior of the poets’ self verses the other. This interpretation and transmission of the mind meanings in the mentioned perspectives are manifested in his poems by means of interpretations and linguistic symbols.

< p > 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khaqani
  • Symbolic Interactionism
  • symbol
  • self
  • the other
- آزاد ارمکی، تقی (۱۳۷۶)، نظریه­های جامعه­شناسی، تهران: سروش.
- انواری، محمد­رضا (۱۳۹۰)، «نقد و بررسی نظریۀ کنش متقابل نمادین»، معرفت، شمارۀ ۸، ۱۵۳-۱۷۱.
- بخشی، صفورا (۱۳۹۴)، تحلیل جامعه­شناختی رباعی پایداری بر اساس نظریۀ کنش متقابل نمادین، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما: ثریا مصلحی، دانشگاه گیلان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
- ترکی، محمدرضا (1398)، سرّ سخنان نغز خاقانی (ناگفته‌هایی دربارۀ زندگی، شخصیت و شعر خاقانی)، تهران: سمت.
- تنهایی، حسین ابوالحسن (1386)، نظریه‌های جامعه‌شناختی، مشهد: مرندیز.
- تنهایی، حسین ابوالحسن (۱۳۸۸)، هربرت بلومر و کنش متقابل نمادی، تهران: بهمن.
- توسلی، غلامعباس (1369)، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: سمت.
- خاقانی، بدیل بن علی (1393)، دیوان خاقانی شروانی، مقابله، تصحیح، مقدمه و تعلیقات؛ سید ضیاء‌الدین سجادی، چاپ یازدهم، تهران: زوّار.
- دیلیتی، تیم (1397)، نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی، ترجمۀ بهرنگ صدیقی وحید طلوعی، چاپ دهم، تهران: نی.
- رابرتسون، ایان (1390)، درآمدی بر جامعه، با تأکید بر نظریه‌های کارکردگرایی ستیز و کنش متقابل نمادی، ترجمۀ حسین بهروان، مشهد، آستان قدس رضوی، شرکت به­نشر.
- ریتزر، جورج (1379)، نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، چاپ دوم، تهران: علمی.
- رنجبر، محمود و محمدعلی، خزانه دارالو و انوش مرادی (۱۳۹۵)، «تحلیل جامعه‌شناختی نفثه‌المصدور بر اساس نظریۀ کنش متقابل نمادین»، جامعه‌شناسی تاریخی، دورة 8، شمارۀ 2، 61-80.
- زاهدی، فرید؛ رفیق نصرتی و آذر نجیبی (۱۳۹۲)، «بررسی نقش‌های جنس­گرایانه در دو نمایشنامۀ خواب در فنجان خالی و شکلک اثر نغمه ثمینی بر اساس نظریۀ کنش متقابل نمادین»، جامعه­شناسی هنر و ادبیات، شمارۀ 1، صص 81-96.
- ستوده، هدایت و ایرج کمالی (1381)، جامعه‌شناسی با تأکید بر دیدگاه‌های کارگرایی، تضاد و کنش متقابل اجتماعی، تهران: مریم.
- فرجاد، محمدحسین (1372)، آسیب‌شناسی اجتماعی، خانواده و طلاق، تهران: منصوری.
- فقیهی سرشکی، آزاده (۱۳۹۱)، خودشیفتگی (نارسیسم) در قصاید خاقانی، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما رسول چهرقانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دانشکدۀ علوم انسانی.
- کندلی هریسچی، غفار (1374)، خاقانی شروانی؛ حیات، زمان و محیط او، ترجمۀ میرهدایت حصاری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
- کوئن، بروس (۱۳۸۲)، درآمدی بر جامعه­شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: توتیا.
- محبتی، مهدی (1390از معنا تا صورت، طبقه­بندی و تحلیل ریشه‌ها، زمینه‌ها، نظریه‌ها جریان‌ها، رویکرد‌ها، اندیشه‌ها، آثار مهم نقد ادبی در ایران و ادبیات فارسی، جلد دوم، تهران: سخن.
- مهدوی، محمدصادق (۱۳۷۶)، «مقدمه­ای بر مکتب کنش متقابل نمادی»، شناخت، شمارۀ ۲۱، ۶-۴۹.
References
- Macionis, John J (1999). sociology (7 Ed). London: Prentice Hall.
- Mead, Georg H (1982).The Individual and the Social Self. Unpublished Work of George Herbert Mead. Chicago: University of Chicago press.