کشف و تاویلی رمزی از سیمرغ در منطق الطیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

چکیده

منطق‌الطیر منظومۀ مهم عرفانی است که در آن، عطار به زبان و بیان رمزی و نمادین، «سفر الی الله» را به تصویر کشیده است. درون‌مایۀ مهم این اثر «سفر» است؛ سفر از خلق به حق؛ «کشف» و «پرده­برداشتن» از معانی و مدلول­های مهم سفر است. در منطق‌الطیر، عطار پابه ­پای مرغان سالک، پرده از رخسار حقایق برمی‌دارد و در نهایت به حقیقتی می‌رسد که آن، درک و وصال به حقیقت مقام سیمرغ است. مهم‌ترین مسئله‌ای که در این زمینه، می‌توان به آن پرداخت، این است که منظور از سیمرغ چیست و چگونه حتی به‌صورت فرضی و نظری می‌توان به آن اشاره یا حتی در قالب بحث جدید طرح کرد. بیشتر شارحان از سیمرغ به ذات حق تعبیر کرده­اند، ولی در خوانشی جدید از تمثیل و نمادهای ذکرشده در منطق‌الطیر،حتی به‌صورت طرح و نظر جدید، به­ویژه در شاه پرندگان، یعنی سیمرغ چنین می­توان گفت که با استناد به منابع نزدیک فکری و جهان­نگری و سنجش با تطابق و قرابت درون­متنی عرفانی، منظور عطار از سیمرغ، «شیخ» یا «پیر» یا «مراد» حقیقی است که در آغاز داستان و در تمثیل و معرفی پرندگان از او به «شاه مرغان» خطاب می­کند؛ کشف «سی­مرغ» و رسیدن به جایگاه و مقام «سیمرغی» اصل مهم و تعلیم و یادآوری خاصی است که پیر نیشابور در اثر خود، عرضه می­دارد و با فنون مختلف داستان‌­پردازی و شاعری خود به تبیین آن می‌پردازد. شیوۀ تحقیق در این مقاله به روش استنادی، تحلیلی و استنباطی است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Discovery and cryptic interpretation of Simorgh in the logic of bird

نویسنده [English]

  • Yadollah Nasrollahi
Associate Professor, Persian Language &Literature,Humanites Literature & Science, Azarbijan Shahid Madani, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Mantiq al-Tair is an important mystical poem in which Attar depicts "Journey to God" in symbolic language and expression. The important theme of this work is "Journey"; Journey from the people to the right; "Discovery" and "unveiling" are important meanings and meanings of travel.. The most important issue that can be addressed in this regard is what is meant by Simorgh and how it can be referred to even hypothetically and theoretically or even as a new discussion. Most commentators have interpreted Simorgh as the essence of truth. But in a new reading of the allegories and symbols in the logic of the bird, even in the form of a new design and opinion, especially in the symbol of birds, namely Simorgh, it can be said that by referring to close intellectual sources and worldview and measuring internal compatibility. A mystical text refers to Attar as Simorgh, a true "sheikh" or "old man" or "target" who addresses the "King of Birds" at the beginning of the story and in his allegory and introduction of birds; The discovery of "Simorgh" and reaching the position of "Simorghi" is an important principle and a special education and reminder that Pir Neishabour offers in his work and explains it with different techniques of storytelling and poetry.. The research method in this article is citation, analytical and inferential.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mantiq al-Tair
  • travel
  • discovery of Simorgh
  • Pir and Murad
قرآن ­کریم.
ابوروح، جمال ­الدین (1386)، حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ هفتم، تهران: سخن.
بقلی شیرازی (1385)، شرح شطحیات، به تصحیح و مقدمه از هنری کوربن، چاپ پنجم، تهران: طهوری.
بقلی شیرازی (1360)، عبهرالعاشقین، به تصحیح و مقدمه فارسی و فرانسوی هنری کوربن و محمد معین، چاپ دوم، تهران: منوچهری.
پورنامداریان، تقی (1380)، در سایۀ آفتاب، چاپ اول، تهران: سخن.
پورنامداریان، تقی (1382). دیدار با سیمرغ، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
جامی، عبدالرحمن (1375)، نفحات ­الانس، مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، چاپ سوم، تهران: اطلاعات.
ریتر، هلموت (1376)، دریای جان، مجلد اول، ترجمۀ عباس زریاب­ خویی و مهرآفاق بایبوردی، چاپ اول، تهران: الهدی.
زرین ­کوب، عبدالحسین (1378). با کاروان حله،چاپ یازدهم، تهران: علمی.
زرین­ کوب، عبدالحسین (1379). صدای بال سیمرغ،چاپ دوم، تهران: سخن.
زرین­ کوب، عبدالحسین (1385)، ارزش میراث صوفیه، چاپ چهاردهم، تهران: امیرکبیر.
سنایی، ابوالمجد (1382)، حدیقۀ­­الحقیقه، به تصحیح و با مقدمۀ مریم حسینی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
شفیعی­ کدکنی، محمدرضا (1378)، زبور پارسی، چاپ اول، تهران: آگه.
صدری­ نیا، باقر (1388)، فرهنگ مأثورات متون عرفانی،چاپ اول، تهران: سخن.
عطار،فریدالدین (1383)، منطق‌الطیر،مقدمه،تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی،چاپ اول،تهران: سخن.
عطار، فریدالدین (1386)، مصیبت­نامه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی­کدکنی، چاپ سوم، تهران: سخن.
عطار،فریدالدین (1389)، منطق‌الطیر، تصحیح سیدصادق گوهرین، چاپ یازدهم، تهران: علمی و فرهنگی.
عین ­القضات همدانی (1389)، تمهیدات، با مقدمه، تصحیح و تحشیه و تعلیق، عفیف عسیران،چاپ هشتم، تهران: منوچهری.
فروزانفر، بدیع ­الزمان (1370)، احادیث مثنوی،چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
فروزانفر، بدیع­ الزمان (1374)، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فریدالدین عطار نیشابوری، چاپ دوم، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
قشیری، عبدالکریم (1387)، رسالۀ قشیریه، ترجمۀ ابوعلی عثمانی، تصحیح بدیع­الزمان فروزانفر، چاپ اول، تهران: زوار.
قیصری روحی، محمد (1375)، شرح فصوص الحکم، به کوشش سیدجلال ­الدین آشتیانی،چاپ اول، تهران: علم و فرهنگ.
 کاشانی، عزالدین محمود (1376)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، به تصحیح جلال­ الدین همایی، چاپ پنجم، تهران: هما.
کاکایی، قاسم (1382)، وحدت وجود به روایت ابن­عربی و اکهارت،چاپ دوم، تهران: هرمس.
مایر، فریتس (1382)، بهاء­ولد زندگی و عرفان او، ترجمۀ مریم مشرف، چاپ اول،تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مستملی بخاری، ابوابراهیم (1363)، شرح التعرف لمذهب التصوف، با مقدمه و تصحیح محمد روشن، چاپ اول، تهران: اساطیر.
مولوی، جلال­الدین محمد (1375)، مثنوی معنوی، تصحیح رینولد نیکلسون، چاپ اول، تهران: توس.
مولوی، جلال­الدین (1378)، کلیات شمس تبریزی، تصحیح بدیع­الزمان فروزانفر،چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
میهنی، محمد بن منور (1376)، اسرارالتوحید، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی­کدکنی، چاپ چهارم،تهران: آگه.
نجم رازی (1374)، مرصادالعباد، به اهتمام محمدامین ریاحی، چاپ ششم، تهران:علمی و فرهنگی.
نجم رازی (1381)، مرموزات اسدی در مرموزات داودی، مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی­کدکنی، چاپ اول، تهران: سخن.
نویا، پل (1373). تفسیر قرآنی و زبان عرفانی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
هجویری، علی بن عثمان (1378)، کشف­المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی، چاپ ششم، تهران: طهوری.