بازآفرینی مضامین محوری شعر حافظ در شعر معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

2 استاد زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

3 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

چکیده

تأثیرپذیری ادبی، کشف و بررسیِ روابطِ بینامتنی، در آثار ادبی و تجزیه‌وتحلیل تأثیرپذیری از متون پیشین است. در عرصۀ شعر و ادب، بدون بهره‌گیری از اشعار شاعران پیشین، آفرینش شعری نو امکان‌پذیر نیست. قرن‌هاست که فرهنگ و ادبیات سرزمین ما، تأثیرپذیر از غزلیاتِ حافظ است. بهره‌گیری از تعابیر و مضامین خاص غزلیات او و کاربرد مکرر نقل‌قول‌های شاعرانه‌، در ساختار شعر معاصر، چه در محور فرم و محتوا و چه تضمین، از جلوه‌های این تأثیر و تأثّر است. در این مقاله، شواهد آشکارتر و مضامین پرکاربردتر غزلیات خواجه در شعر معاصر، کشف و بررسی‌ شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد، پیوند شعر معاصر با غزلیات حافظ در تمام انواع شعر، از سنتی، نیمایی، سپید و گفتار دیده می‌شود. شاعران معاصر ضمن تأثیرپذیری از مضامین خاص اشعار حافظ، با حسن تعلیل‌های بدیع و تغییر در صنایع بیانی و بدیعی چون ایهام، ایجاز، تشبیه و استعاره می‌کوشد تا تصاویری نو بیافرینند؛ با وام‌گیری از گسترۀ واژگان و اوزان غزلیات او، به بیان احوال خویش، توصیف معشوق یا انتقاد از اجتماع بپردازند و در مواردی چند، با تضمین بیت یا مصراعی، پیامی مشابه یا متفاوت را به مخاطب انتقال دهند.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Recreating the Central Themes of Hafez Poetry in Contemporary Poetry

نویسندگان [English]

  • Armineh Kazemi Sangdehi 1
  • Ahmad Goli, 2
  • Naser Alizadeh khayyat 3
1 Ph.D. Candidate of Persian language and literature, Shahid Madani University of Azerbaijan, Tabriz, Iran.
2 Professor of Persian language and literature, Shahid Madani University of Azerbaijan, Tabriz, Iran.
3 Professor of Persian language and literature, Shahid Madani University of Azerbaijan, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

Literary influence is the discovery and study of intertextual relations in literary works and the analysis of the influence of earlier texts. Undoubtedly, in the field of poetry and literature, it is not possible to create a new poem without using the poems of previous poets; For centuries, the culture and literature of our country have been influenced by Hafez's lyric poems. Utilizing the specific interpretations and themes of her sonnets and the frequent use of poetic quotations in the structure of contemporary poetry, both in terms of form and content and guarantee, are some of the effects of this influence. In this article, the clearest evidences and the most widely used themes of Khajeh's lyric poems in contemporary poetry have been discovered and studied. The results show; The connection of contemporary poetry with Hafez's lyric poems can be seen in all types of poetry, from traditional, Nimai, Sepid and speech. The contemporary poet, while being influenced by the specific themes of Hafez's poems, strives with the goodness of novel analyzes and changes in expressive and novel industries such as ambiguity, brevity, simile and metaphor; Create new images. Borrowing from the range of words and weights of his sonnets, expressing his present, describing his beloved, or criticizing society. And in a few cases, with a verse or hemistich quotation, to convey the same or different message to the audience.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hafez
  • Contemporary Poetry
  • effect and impact
  • Central themes
اخوان ­ثالث، مهدی (1376)، تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم، تهران: مروارید.
اخوان ­ثالث، مهدی (1379)، ارغنون، مجموعه شعر، تهران: مروارید.
اخوان ­ثالث، مهدی (1390)، سه کتاب: در حیاط کوچک پاییز در زندان...، تهران: زمستان.
اعتصامی، پروین (1377)، دیوان اشعار، به کوشش حسن احمدی گیوی، تهران: قطره.
امین­ پور، قیصر (1388)، مجموعۀ کامل اشعار، تهران: مروارید.
بهبهانی، سیمین (1388)، مجموعۀ اشعار، تهران: نگاه.
بهمنی، محمدعلی (1389)، مجموعۀ اشعار، تهران: نگاه.
حافظ، شمس‌الدین (1390)، دیوان خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی به اهتمام محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی، تهران: زوّار.
حمیدیان، سعید (1392)، شرح شوق: شرح و تحلیل غزل­های حافظ، تهران: قطره.
حیدری، حسن (1385)، «خضر، اسکندر و آب حیات؛ جایگاه خضر در برخی متون عرفانی نظم و نثر فارسی»، دو فصلنامه مطالعات عرفانی، ش 3، 73-90.
خرمشاهی، بهاءالدین (1367)، حافظ­نامه، تهران: علمی و فرهنگی.
رؤیایی، یدالله (1387) مجموعۀ اشعار، تهران: نگاه.
سهیلی، مهدی (1368)، چه کنم، دلم که از سنگ نیست: مجموعۀ شعر، تهران: پوپک.
سهیلی، مهدی (1371)، هزار خوشۀ عقیق: مجموعۀ شعر، تهران: پوپک.
سهیلی، مهدی (1372)، اولین غم و آخرین نگاه: مجموعۀ شعر، تهران: سنایی.
شاملو، احمد (1389)، مجموعۀ اشعار، تهران: نگاه.
شفیعی­ کدکنی، محمدرضا (1376 الف)، آیین ه­ای برای صداها: هفت دفتر شعر، تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376 ب)، هزارۀ دوم آهوی کوهی: پنج دفتر شعر، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1385)، نقد ادبی، تهران: میترا.
صالحی، سیدعلی (1385)، مجموعۀ اشعار (دفتر یکم)، تهران: نگاه.
فومنی، شیون (1373)، یک آسمان پرواز، رشت: مؤلف.
مشیری، فریدون (1380)، بازتاب نفس صبحدمان: کلیات اشعار فریدون مشیری، تهران: چشمه.
مصدق، حمید (1389)، مجموعۀ اشعار، تهران: نگاه.
معیری، رهی (1390)، مجموعۀ اشعار، تهران: نگاه.
مکاریک، ایرناریما (1383)، دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه: مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.
منزوی، حسین (1388)، مجموعۀ اشعار به کوشش حسین فتحی، تهران: نگاه.
نادرپور، نادر (1399)، مجموعۀ اشعار، تهران: نگاه.