بافت موقعیتی و کارکردهای تاریخ سیستان بر اساس نظریۀ هلیدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

تاریخ سیستان متنی از نیمۀ قرن پنجم است که از نظر سبک نگارش به نثر مرسل و به دست مؤلّفی ناشناس نگاشته شده است. هلیدی متن را دارای عناصر فرانقشی، زمینه و بافت موقعیتی و دربرگیرندۀ معانی تجربی، عاملان گفتمان و شیوۀ گفتمان می‌داند و معتقد است که متن باید دارای آغاز، میانه و انجام یا بافتار باشد. وی برای زبان کارکردها و نقش‌های هفت‎گانۀ تعاملی، تخیّلی، ابزاری، اکتشافی، نظارتی، اطلاع‎رسانی (اظهاری) و عاطفی را در نظر گرفته است. هدف اصلی این پژوهش، مشخص‌کردن قابلیت این نظریه برای تحلیل تاریخ سیستان و نشان‌دادن عوامل فرانقشی و کارکرد‌‌های این متن است. روش این پژوهش توصیفی‌ـ‌‌تحلیلی، به خوانشی نقش‌گرایانه از تاریخ سیستان، بر اساس نظریۀ هلیدی، پرداخته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که گفتمان آیینی‌ـ‌دینی نگارندۀ تاریخ سیستان، عاملان اسطور‌های و فراواقعیتگرای متن و شیوۀ گفتمان مبتنی بر پیونددادن تاریخ و اسطوره که با تطبیق‌های شگرف فرهنگ ایرانی و سامی (کیومرث=آدم ع) و اندیشۀ برابری اجتماعی و شعوبی‌گری، پردازش شده‌اند، بافت موقعیتی و بخش‌های نانوشتۀ این متن را می‌سازند. در نتیجه، این متن گزارشی، بافت موقعیتی و بافتار دارد و در کارکردهایش، کارکرد تخیلی و عاطفی در بیان شگفتی‌‌های سیستان و ارزشمندی آن دیده می‌‌شود، ولی نقش‌های اطلاع‌رسانی (توصیف‌ها) و ترغیبی زبان به ترتیب دارای بیشترین نمود هستند و کارکرد تعاملی (گفت‌وگوها) دارای کمترین نمود نسبت به دیگر کارکردها و نقش‌های زبان است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Situational Context and Functions of Tarikh e Sistan Based on Halliday Theory

نویسنده [English]

  • Vahid Mobarak
Assistant Professor of Persian Language and Literature, Razi University, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Tarikh e Sistan is a text from the middle of the fifth century which has been written by Morsal in terms of writing style and by an unknown author. Halliday considers the text to have trans-elemental elements, contextual context, and context, and to include empirical meanings, actors of discourse, and discourse, and to believe that the text should have a beginning, middle, end, or context. He has considered the language of the seven functions and maps: interactive, imaginative, instrumental, exploratory, supervisory, informational (declarative) and emotional. The main purpose of this study is to determine the ability of this theory to analyze the Tarikh e Sistan and to show the trans-role factors and functions of this text. Method: This descriptive-analytical study is a map-based reading of the history of Sistan based on Halliday's theory. Findings show that the ritual-religious discourse of the author of Tarikh e Sistan; Mythical and surrealist actors of the text; And the method of discourse based on linking history and myth, which have been processed with the wonderful adaptations of Iranian and Semitic culture (Kiomars = Adam AS), which are based on the idea of social equality and populism; They create the situational context and unwritten parts of this text. Conclusion: This report text has a situational and contextual context and in its functions, imaginative and emotional function can be seen in expressing Sistan's wonders and its value, but the information maps (descriptions) and persuasive language have respectively. They are the most visible and the interactive function (conversations) has the least appearance compared to other functions and maps of language.
".

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holiday"
  • "Situational context"
  • "Language orthography"
  • " Tarikh e Sistan"
  • "Dominance of declarative role
- آقاگل‎زاده، فردوس (1392)، فرهنگ توصیفی تحلیل گفتمان و کاربردشناسی، تهران: علمی.
- آقاگل‎زاده، فردوس (1394)، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی.
- آکماجین، آندره و دیگران (1375)، زبانشناسی (درآمدی بر زبان و ارتباط)، کرمانشاه: دانشگاه رازی.
- بهار، محمدتقی (1370)، سبک شناسی، ج2. تهران: امیرکبیر.
- بهار، مهرداد (1373)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگه.
- پناهی، وجیهه (1387)، «اصطلاحات دیوانی و اداری در کتاب تاریخ سیستان»، پژوهشنامۀ ادب حماسی، دورۀ 4، شمارۀ 6: 163-189.
- پهلوان‎نژاد، محمدرضا و رضا زمردیان (1383)، «تحلیل نحوی‌‌ـ‌‌معنایی ساختمان بند ساده در زبان فارسی بر پایۀ دستور نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی»، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارۀ 2 (پی‎درپی145): 55-74.
- پهلوان‎نژاد، محمدرضا و نصرت ناصری مشهدی (1387)، «تحلیل متن نامه‌ای از تاریخ بیهقی با رویکرد معناشناسی کاربردی»، زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 62: 37-58.
- تاریخ سیستان (1391)، چاپ مدرس رضوی، جعفر، چاپ 3، تهران: مرکز.
- حرّی، ابوالفضل (1388)، «کارکرد تصریف در دو سورۀ قرآنی ناظر به داستان آفرینش در پرتو فراکارکرد متنی هلیدی»، پژوهش‌های زبان‌های خارجی، شمارۀ 55: 101-116.
- حرّی، ابوالفضل (1389)، «همبستگی سطوح روایت و فراکارکرد‌های هلیدی در داستان حسنک وزیر»، ادب پژوهی، دورۀ 4، شمارۀ 12: 69-87.
- دلیر، نیرّه (1397)، «بررسی و تحلیل راهبرد‌های نظامی جنگ‌های سامانیان و صفاریان»، مطالعات تاریخی جنگ، دورۀ 2، شمارۀ 1: 31-52.
- رضایی، حدائق و محمد علی‎پور (1391)، «بررسی متون خوانداری مجموعۀ فارسی بیاموزیم بر اساس نقش‌های هفت‌گانۀ زبان از دیدگاه هلیدی»، پژوهشنامۀ آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان، سال اول، شمارۀ 2: 173-179.
- سرمد، محمدرضا و صدیقه خزاعی (1394)، «دیو در فرهنگ ایران‌زمین با تکیه بر خراسان جنوبی»، مطالعات فرهنگی‌ ‌ـ‌ ‌اجتماعی خراسان، شمارۀ 1: 58-75.
- سلدن، رامان (1377)، راهنمای نظریۀ ادبی، چاپ عباس مخبر، تهران: طرح نو.
- شریفی، محمد (1387)، فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: معین-فرهنگ نشرنو.
- صالحی، کورش (1391)، «برآمدن یعقوب لیث صفاری و توقف جریان فتوح و مهاجرت‌های اعراب به هند و سند»، تاریخ ایران، شمارۀ 5/70: 120-135.
- صفت گل، منصور (1386)، «برافتادن صفویان، سیستان، تاریخ‎نویسان و آخرین ملوک نیمروز»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی تهران، دورۀ 58، شمارۀ 18: 155-177.
- صفوی، کورش (1383)، درآمدی بر معناشناسی، تهران: فرهنگ معاصر.
- صفوی، کورش (1386)، زبان‌شناسی و ادبیات، تهران: هرمس.
- صفوی، کورش (1390)، از زبان‌شناسی به ادبیات (نظم)، چاپ 3، تهران: سورۀ مهر.
- فقیه ملک مرزبان، نسرین و پروانه محبی‎تبار (1392)، زبانپژوهی (دانشگاه الزهرا)، سال پنجم، شمارۀ 9: 199-225.
- قاضی‌زاده، خلیل و بهزاد قنسولی هزاره (1389)، «اهمیت یک‌دستی سبک در ترجمه»، مطالعات زبان و ترجمه، دورۀ 42، شمارۀ 1: 111-125.
- کافی، غلامرضا زهره عامری (1394)، «باورها و عناصر عامه در رمان سووشون»، فرهنگ و ادبیات عامه، سال2، شمارۀ 4: 42-63.
- کرمی، محمدحسین (1382)، «تقدیر و سرنوشت در ادبیات فارسی»، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، دورۀ 4، شمارۀ 168: 129-150.
- محجوب، محمدجعفر (1350)، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: دانش‌سرای عالی و دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
- مشکوه‌الدینی، مهدی ( 1388)، دستور زبان فارسی: واژگان و پیوند‌های ساختی، چاپ 4، تهران: سمت.
- مهاجر، مهران و محمد نبوی، (1376)، زبانشناسی شعر، تهران: مرکز.
- ناظمیان‌فرد، علی (1390)، «واکاوی رنگ سیاه در میان عباسیان»، مطالعات تاریخ فرهنگی، سال دوم، شمارۀ 7: 137-156.
- نورایی‌نیا، زهره و همکاران (1394)، «بازتاب براندازی خاندان‌های ایرانی عصر غزنوی در آثار شاعران و مورخان»، بهارستان سخن، سال 12، شمارۀ 28، 159-180.
- هلیدی، مایکل و رقیه حسن (1393)، زبان، بافت و متن، چاپ مجتبی منشی‎زاده و طاهره ایشانی، تهران: علمی.
- یاوری، حورا (1388)، داستان فارسی و سرگذشت مدرنیته در ایران، چاپ اول، تهران: سخن.