نمودهای عناصر رئالیسم جادویی در مناقب‌العارفین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‎ارشد زبان و ادبیات فارسی

2 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

چکیده

در میان گونه‎های مختلف ادبی، متون عرفانی و به‎ویژه تذکره‎های عرفانی که شرح حال عرفا و مشایخ صوفیه را روایت کرده‌اند، به‌سبب اشتمال بر اعمال شگفت‎انگیز و خارق‎العاده‎ای که بر اثر کرامت‎های عارفان رخ می‎دهد، بیشترین شباهت و هم‎سویی را با مؤلفه‎های مکتب رئالیسم جادویی دارند. نگارندگان پژوهش حاضر، از میان تذکره‎های عرفانی و شرح حال عرفا، کتاب مناقبالعارفین احمد افلاکی را که در شرح حالات و مقامات مولانا و خاندان و اصحاب ایشان است، به‎عنوان جامعۀ آماری این پژوهش در نظر گرفته‎ و به‎ شیوۀ توصیفی‌ـ‌‎تحلیلی به بررسی نمودهای عناصر رئالیسم جادویی در اثر یادشده همت گمارده‎اند. برایند پژوهش نشان می‎دهد که افلاکی نیز مانند نویسندگان پیشرو مکتب رئالیسم جادویی، با کمک قوۀ تخیل بسیار بالا و خلاقیت ادبی و نبوغ هنری قابل‎تحسینی که دارد، عناصر جهان جادو و جهان واقعیت را آن‌چنان خلاقانه در هم می‎آمیزد که منجر به شکل‌گیری کلیّتی واحد و یگانه می‎شود و خواننده را مجاب می‎کند که عنصر جادویی را که در بستری از واقعیت جریان دارد، بپذیرد. وجود عناصری چون هویت‌گردانی، زمان‎پریشی، مکان‌پریشی، آمیزش و تلفیق هنرمندانۀ واقعیت و خیال، کاربرد بزرگ‎نمایی و اغراق و کرامت‎های شگفت‎ و شگرفی که از شخصیت‎های حکایت‎ها سر می‎زند، مناقبالعارفین را هرچه بیشتر به قلمرو رئالیسم جادویی سوق می‎دهد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Signs of magical realism in Manaqib al-Arifin

نویسندگان [English]

  • Sara Moradi 1
  • Tayebe Fadavi 2
1 Graduate Student of Persian Language and Literature
2 Assistant Professor of Persian Language and Literature, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

Among the various literary genres, mystical texts, and especially mystical memories that have narrated the biography of mystics, include the miraculous and extraordinary deeds that occur as a result of mystical virtues. They have the most similarity and alignment with the components of the school of magical realism. The authors of the present study, among the mystical memoirs and biographies of mystics, have considered the book Manaqeb al-Arefin Ahmad Aflaki, which describes the states and officials of Maulana and his family and companions, as the statistical population of this research. Descriptive-analytical method has tried to study the elements of magical realism in the mentioned work. The result of the research shows that Aflaki, like the leading writers of the school of magical realism, with the help of his very high imagination and admirable literary creativity and artistic genius, combines the elements of the world of magic and the world of reality so creatively that The formation of a whole becomes unique and persuades the reader to accept the magical element that flows in the context of reality. Existence of elements such as identity, timelessness, Placement, artistic fusion of reality and fantasy, use of magnification and exaggeration, and wonderful wonders that emerge from the characters of the stories. Manaqeb al-Arefin leads the mystics more and more to the realm of magical realism.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Magical Realism
  • Mystical Memories
  • Reality
  • Imagination
- آتش‎سودا، محمّدعلی و اعظم توللی (1390)، «بررسی تطبیقی رمان صدسال تنهایی و رمان عزاداران بیل»، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی، شماره 16، 11-34.
- افلاکی، احمد (1362)، مناقبالعارفین، به کوشش تحسین یازیجی، دو جلد، چاپ دوم، تهران: دنیای کتاب.
- انوشه، حسن (1381)، فرهنگنامۀ ادب فارسی، دانشنامۀ ادب فارسی، جلد 2، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- بی‎نظیر، نگین و احمد رضی (1389)، «درهم‎تنیدگی رئالیسم جادویی و داستان موقعیت، تحلیل موردی داستان گیاهی در قرنطینه»، مجلۀ بوستان ادب، شماره 4، 29-46
- پرنیان، موسی، عطا الماسی و محمدزاهد سیدی‎تبار (1393)، «رئالیسم جادویی و افسانه‌های عامه کردی»، فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی سنندج، سال 6، شماره 2، 25-45.
- پورنامداریان، تقی و مریم سیدان (1388)، «بازتاب رئالیسم جادویی در داستان‏های غلامحسین ساعدی»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال 17، شماره 64، 45-64.
- چهارمحالی، محمد (1393)، «ملکوت نقطة عطف رئالیسم جادویی ایران»، ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 4، شماره 4، 71-94.
- حجازی، بهجت‎السادات (1394)، «نشانه‎های رئالیسم جادویی در رمان منِ او»، نشریّة ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 18، شماره 38، 81-103. 
- حسین‌پور، سعیده (1395)، «سفری از سرزمین عجایب به دنیای ترس و سرگشتگی:گذر از خیال به رئالیسم جادویی در رمان کرالاین اثر نیل گیمن»، استاد راهنما: ناهید شهبازی مقدم استاد مشاور: نوشین الهی‎پناه، دانشگاه سمنان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
- حق‏روستا، مریم (1385)، «تفاوت میان رئالیسم جادویی و رئالیسم شگفت‎انگیز و نقش زاویۀ دید در آن‏ها با بررسی آثار گابریل گارسیا مارکز و آلخو کارپنتیر»، ادبیات و زبانها، پژوهش ادبیات معاصر جهان، شمارة 30، 17-34.
- حنیف، محسن و طاهره رضایی (1395)، «زبان روایت در رمان‌های رئالیسم جادویی»، نقد و نظریۀ ادبی، سال اول، شماره 2، 155-176.
- خزایی‏فر، علی (1378)، «رئالیسم جادویی در تذکرۀالاولیا عطار»، نامۀ فرهنگستان، شمارة 25، 6-21.
- داد، سیما (1378)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، ویرایش جدید، تهران: مروارید.
- دانشگر، آذر (1397)، «بررسی رئالیسم جادویی در رمان پریباد»، پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، سال 7، شمارۀ 1، 59-78.
- دماوندی، مجتبی (1387)، «بشوی اوراق: نقد محتوایی بر دو بخش از مناقب‎العارفین»، پژوهشنامه علوم انسانی، شمارة 57، 129-140.
- دوانی، فزونه (1395)، «‏سویه‏های رئالیسم جادویی در هفت‌پیکر نظامی»، کنفرانس بینالمللی ادبیات و زبان‌شناسی، دورۀ 1،‏ 1-7.
- رستگار فسایی، منصور (1383)، پیکرگردانی در اساطیر، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- روزبه، محمدرضا (1381)، ادبیات معاصر ایران، چاپ اول، تهران: روزگار.
- رودگر، محمد (1396)، «نظریه رئالیسم عرفانی در ادبیات داستانی»، پژوهشهای تطبیقی، دورۀ 5، شمارة 3، 28-51.
- ریاحی، محمدامین (1369)، زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی، چاپ اول، تهران: پاژنگ.
- سبزیان مرادآبادی، سعید و میرجلال‎الدین کزازی (1388)، فرهنگ نظریه و نقد ادبی، چاپ اول، تهران: مروارید.
- شریعت، محمدجواد و امیرحسین همتی (1391)، «طوّام، گونه‎ای نادر از کرامات اولیا»، مطالعات عرفانی، شمارۀ 15، 103-124.
- شریفی، محمد (1387)، فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ نشر نو، معین.
- شمیسا، سیروس (1390)، مکتب‌های ادبی، چاپ سوم، تهران: قطره.
- شوشتری، منصوره (1387)، «رئالیسم جادویی؛ واقعیت خیال‎انگیز»، فصلنامۀ هنر، شمارة 75، 32-44.
- شیخ‎حسینی، زینب و محمدعلی محمودی (1395)، «زمینه‎های مشترک گرایش به رئالیسم جادویی در جنوب ایران و آمریکای جنوبی»، نشریّة ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 8، شمارة 14، 203-221.
- شیخ‎زاده، سمیه، غلامحسین شریفی ولدانی، سید مرتضی هاشمی و محمود براتی خوانساری (1395)، «ردّپای رئالیسم جادویی در دو داستان کوتاه دفاع مقدس»، نشریّة ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 8، شمارة 4، 123-146.
- شیرازی، صدرالدین (ملاصدرا) (1282)، اسفار اربعه، تهران: چاپ سنگی.
- صفری، جهانگیر، حسین ایمانیان و حسن شمسی (1390)، «پیوند متون عرفانی با رئالیسم جادویی»، دوفصلنامۀ مطالعات عرفانی، شمارة 14، 105-122.
- عبادی آسایش، مریم و محمودرضا غیبی (1396)، «بررسی رئالیسم جادویی و نوستالژی بازبینانه در لایه‎های روایی رمان اسفار کاتبان»، زبان و ادب فارسی دانشگاه تبریز، سال 70، 97-122.
- عبدی، اقبال (1392)، «بررسی رئالیسم جادویی در آثار نویسندگان جنوب»، استاد راهنما: محمدعلی محمودی استاد مشاور: محمدعلی زهرازاده، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکدة ادبیات و علوم انسانی.
- غلامحسین، غلامحسین‎زاده (1386)، «نقد و تحلیل حکایات کرامت‎های مولانا در رسالۀ سپهسالار»، فصلنامۀ پژوهشهای ادبی، سال4، شمارۀ 17، 125-148.
- قبادی، مصیب (1395)، «بررسی تطبیقی رمان‌های «العصفوریه» غازی القصیبی و «اهل غرق» منیرو روانی‎پور از منظر رئالیسم جادویی»، استاد راهنما: علی سلیمی، استاد مشاور: تورج زینی‌وند، دانشگاه رازی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
- کوفون، کلود (1381)، از فراسوی آینه‌ها، ترجمۀ پرندوش توسلی، تهران: آبی.
- گولپینارلی، عبدالباقی (1375)، مولانا جلالالدین زندگانی، فلسفه، ترجمه و توضیحات دکتر توفیق سبحانی، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- لاج، دیوید (1388)، نظریه‏های رمان، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: نیلوفر.
- محمدپور، مهلا (1397)، «فانتزی و رئالیسم جادویی در آثار ریچارد براتیگان: ازقندهندوانه، رؤیای بابل»، استاد راهنما: مهدی تیموری استاد مشاور: یوسفعلی امیری، دانشگاه خیام، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
- مدرسی، فاطمه (1390)، فرهنگ توصیفی نقد و نظریههای ادبی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ممتحن، مهدی و ایران لک (1394)، «بررسی تطبیقی رئالیسم جادویی در دو رمان سرزمین گوجه‎های سبز و صدسال تنهایی»، ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، پیاپی 11، 141-162.
- میرصادقی، جمال و میمنت میرصادقی (1377)، واژهنامۀ هنر داستاننویسی، تهران: کتاب مهناز.
- ناظمیان، رضا، علی گنجیان خناری، داوود اسپرهم و یُسرا شادمان (1393)، «بررسی گزاره‌های رئالیسم جادویی در رمان‌های عزاداران بَیَل غلامحسین ساعدی و شب‌های هزار شب نجیب محفوظ»، ادب عربی، دورۀ 6، شمارة 2، 157-187.
- نیکوبخت، ناصر و مریم رامین ‏نیا (1384)، «رئالیسم جادویی و تحلیل رمان اهل غرق»، فصلنامۀ پژوهش‏های ادبی، شماره 8، 139-154.