سیر آفاقی و برداشت های عرفانی مولوی از آن در فیه مافیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

2 استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران.

چکیده

اهل عرفان اساساً با دو دیدگاه به جهان می‎نگرند: یکی دیدگاه آفاقی است و دیگری، دیدگاه انفسی. عارف در دیدگاه آفاقی وجود مطلق خداوند را در آیینۀ هستی می‎بیند. او در سیر آفاقی خود نه‎تنها با چشم سَر به مشاهدۀ مناظر جهان ظاهر می‎نشیند، بلکه با چشم دل در پسِ پردۀ موجودات به مشاهدۀ حقیقت آفرینش می‎پردازد. از نگاه مولوی، تمامی کائنات و اجزای آن در حال تحوّل و حرکت پیوسته هستند. او در آثارش به مقولۀ سیر آفاقی و انفسی که در ادبیات عرفانی جایگاه مهمّی دارد، توجّه نشان داده و آن‌ها را در‎هم‎تنیده معرّفی کرده ‎است. مولانا در فیه‎ما‎‎‎فیه سیر آفاق را مقدّمۀ سیر انفس دانسته و با مطرح‎کردن برداشت‎های عرفانی خود از سیر آفاقی و عناصر آن، سیر انفسی را که همان شناخت حقیقت است، متذکّر می‎شود. در این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‎ای و به شیوۀ توصیفی-تحلیلی، موضوع سیر آفاقی و تفسیر‎‎های مولوی از آن در فیه‎ما‎فیه بررسی شده است. یافته‎های پژوهش نشان می‎دهد که در فیه‎ما‎‎فیه سیر آفاقی و اجزای آن، نقش مهمّی در تبیین آموزه‎های عرفانی مولانا دارد و بخش قابل‎توجّهی از مثال‎‎ها و تمثیل‎هایی که در این کتاب و در جهت ملموس‌کردن معانی عرفانی و شناخت راه حق مطرح شده، مربوط به سیر و سفر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The global Journey and Rumi's mystical views of it in Fieh Ma Fieh

نویسندگان [English]

  • Javad Rahmandoust 1
  • Mohamad behnamfar 2
1 Ph.D. Student, Persian Language and Literature, University of Birjand, Birjand, Iran
2 Professor of Persian language and literature, University of Birjand, Birjand, Iran.
چکیده [English]

Mystics basically look at the world with two perspectives. One is a global perspective and the other is a personal perspective. The mystic sees the absolute existence of God in the mirror of existence. In his cosmic journey, he is not only observes the sights of the world with the eyes of the head, but also observes the truth of creation behind the curtain of beings with the eyes of the heart. From Rumi's point of view, all the universe and its parts are constantly changing and moving. In his works, he has paid attention to the category of spiritual and cosmic journey, which has an important place in mystical literature, and presented them intertwined. In Fieh ma fieh, Maulana considered the path of the soul to be the beginning of the path of the soul, and by presenting his mystical views on the path of the world and its elements, he mentioned the path of the soul, which is the knowledge of the truth. In this research, using library sources and in a descriptive-analytical way, the subject of global Journey and Maulavi's interpretations of it have been analyzed. The findings of the research show that in Fieh Ma Fieh global Journey and its components, it plays an important role in explaining the mystical teachings of Rumi and a significant part of the examples and allegories in this book in order to make the mystical meanings concrete and to know the true path. brought up, it is related to travel.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mystical literature
  • global and spiritual Journey
  • Rumi
  • Fieh Ma Fieh
قرآن کریم.
- ابراهیمی دینانی، آرزو و محمدعلی خزانه‎دارلو (1393)، «بررسی تحلیلی شریعت، طریقت و مقام محمدی در فیه‎مافیه»، ادیان و عرفان، 47 (1)، 22-1.
- امیرنژاد، نسیم (1397)، «مردم‎شناسی و فرهنگ عامه در فیه‎مافیه جلال‎الدین محمد مولوی»، دومین کنفرانس بینالمللی نوآوری و تحقیق در علوم انسانی و مطالعات فرهنگی- اجتماعی، تهران: مردادماه، 9-1.
- بهنام‎فر، محمد (1382)، «سفر و سیر‎وسلوک عرفانی»، نشریۀ ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه بیرجند)، (3)، 30-21.
- ثروتیان، بهروز (1389)، فیهمافیه (اسرارالجلالیه، دیدگاههای مولانا جلالالدین محمد در فقه و حکومت اسلامی)، تهران: مهتاب.
- حافظ، شمس‎الدین محمّد (1390)، دیوان اشعار، نسخۀ تصحیح شدۀ قزوینی و دکتر غنی، تهران: ژرف.
- حیدری نوری، رضا (1396)، «سیر آفاقی در اندیشۀ عرفانی مولانا»، فصلنامۀ پژوهشهای اعتقادی-کلامی، 7 (27)، 60-33.
- دهخدا، علی‎اکبر (1377)، لغتنامه، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
- زرین‎کوب، عبدالحسین (1372)، جست‎وجو در تصوّف، تهران: مرکز.
- زمانی، کریم (1388)، «پیوندهای موضوعی فیه‎مافیه با مثنوی و دیوان شمس»، همایش بینالمللی اندیشههای جهانی مولانا جلالالدین بلخی، رودهن، آبان‌ماه، 79-69.
- سنایی، مجدود بن آدم (1385)، دیوان، به سعی و اهتمام مدرّس رضوی، تهران: سنایی.
- شبستری، شیخ محمود (1368)، گلشن راز، تصحیح دکتر صمد موّحد، تهران: کتابخانۀ طهوری.
- شریفی مرقی، محمدرضا (1387)، «درنگی در فیه‎مافیه‎ مولوی»، فصلنامۀ ادبیات فارسی، پاییز و زمستان، 4 (12)، 65-55.
- شفیعی‎کدکنی، محمّدرضا (1391)، در عشق، زندهبودن (گزیدۀ غزلیات شمس)، چاپ دوم، تهران: سخن.
- غزالی، امام محمد (1361)، کیمیای سعادت، به اهتمام حسین خدیوجم، تهران: علمی و فرهنگی.
- غزالی، امام محمد (1393)، احیاء علوم دین، تصحیح عزیزالله علیزاده، چاپ اول، تهران: فردوس.
- قشیری، عبدالکریم بن‎هوازن (1388)، رسالۀ قشیریه، ترجمۀ ابوعلی حسن بن احمد عثمانی با تصحیحات فروزانفر، چاپ دهم، تهران: علمی و فرهنگی.
- لاهیجی، شمس‎الدین محمد (1391)، شرح گلشن راز، مقدمه، تصحیح و تعلیقات برزگر خالقی و کرباسی، تهران: زوّار.
- مجلسی، محمدباقر (1363)، بحارالانوار، چاپ دوم، تهران: اسلامیّه.
- محسنی‎نیا، ناصر و اکرم علی‎بخشی (1392)، سفر در تصوّف و عرفان با تکیه بر منابع اسلامی و امّهات متون عرفانی فارسی و عربی، چاپ اول، قم: آیت اشراق.
- مستملی‎بخاری، اسماعیل بن احمد (1363)، شرح التعرّف لمذهب التصوّف، با مقدّمه و تصحیح و تحشیۀ محمد روشن، تهران: اساطیر.
- مسعودی‎فر، جلیل (1396)، «جامعه‎شناسی ادبی فیه‎مافیه»، نهمین همایش ملی پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، بیرجند، 9-1.
- مولوی، جلال الدّین محمّد (1366)، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، چاپ چهارم، تهران: مولی.
- مولوی، جلال الدّین محمّد (1378)، کلیات شمس تبریزی، تصحیح بدیع‎الزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر.
- مولوی، جلال الدّین محمّد (1393)، مکتوبات و مجالس سبعه، مقدّمۀ جواد سلماسی‎زاده، چاپ پنجم، تهران: اقبال.
- مولوی، جلال الدّین محمّد (1398)، فیهمافیه، با تصحیحات و حواشی فروزانفر، چاپ هفتم، تهران: نگاه.
- نجّارنوبری، عفت (1399)، «تحلیل تمثیل‎های عرفانی در فیه‎مافیه»، فصلنامۀ عرفان اسلامی، بهار، 16 (63)، 250-231.
- نسفی، عزیزالدین (1371)، الانسان الکامل، تصحیح ماژیران موله، چاپ سوم، تهران: طهوری.
- همّتی، حجت‎الله (1391)، «با مولوی در گذار از جلوۀ هزارنقش آفرینش»، ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی، 8 (29)، 185-171.
- همدانی، عین‎القضاة (1362)، رساله تمهیدات، به اهتمام علی‎نقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: منوچهری و زوّار.