اهمیت بلاغی ساختارهای نحوی در قصاید سنایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

هدف از نوشتن این مقاله غور در شگردهای سنایی در خلق زبان تعلیمی در قصاید اوست. ازاین‌رو، بعد از مقدمه‌ای کوتاه در مورد «بلاغت خطابی» و طرح چشم‌اندازی نظری در این مورد، به طرح برخی شگردهای نحوی سنایی در ایجاد «زبان خطابی» و بلاغت تعلیمی می‌پردازیم. بی‌شک، هنر سنایی در کاربرد الگوهای نحوی خلاصه نمی‌شود و از طرفی، طرح تمام الگوهای نحوی سنایی مجال گسترده‌ای می‌طلبد، اما در اینجا به بعضی الگوهای نحوی به‌ویژه کاربرد جملات شرطی و ساختار جمله‌های پایه و پیرو در قصاید او می‌پردازیم که شاکلة زبان خطابی و آرایش موسیقایی بسیاری از قصاید او به‌شمار می‌رود. سنایی از طریق جمله‌های شرطی و ساختار جمله‌های پایه و پیرو، آمریت خود را در مقام واعظ اخلاق به نمایش می‌گذارد. گذشته از این، این ساختارها در موسیقی شعر او نیز نقش مؤثری دارند. ازاین‌رو، با تمرکز بر چند قصیدۀ سنایی تلاش می‌شود الگوهای نحوی که سنایی برای ایجاد اقتدار در زبان وعظ و افزایش تأثیر کلام به‌کار گرفته است، معرفی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Importance of Rhetorical Structures in Qasidas or Odes of Sana’i

نویسنده [English]

  • Maryam Mosharraf Almolk
Professor of Persian language and literature, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of writing this article is to explore the techniques of Sana'i in creating didactic language in his poems. Hence, after a short introduction about "oratorical rhetoric" and a theoretical perspective on this matter some syntactic tricks of Sana'i in creating "oratorical language" and didactic rhetoric will be discussed. Sana'i has used certain syntactic patterns in order to shape didactic language in his moral poetry. Certainly, Sana'i art is not limited to the use of syntactic patterns, and on the other hand, the design of all Sana'i syntactic patterns requires a wide scope. But here we will discuss some syntactic patterns, especially the use of conditional sentences and the structure of combined sentences in his poems, which form the rhetorical language and musical arrangement in many of his didactic poems. Through conditional sentences and the structure of combined sentences, Sanai displays his command as a moral preacher. Apart from this, these structures also play an effective role in the music of his poetry. Therefore, by focusing on some odes of Sana'i, I try to introduce the syntactic patterns that Sana'i used to create authority in the language of the sermon and increase the effect of the preach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sana'i
  • Didactic Poetry
  • Syntactical Structure
  • Rhetoric
_ ارسطو (1398)، خطابه، ترجمة اسماعیل سعادت، چاپ سوم، تهران: هرمس.
_ افلاطون (۱۳۸۰)، مجموعه آثار چهارجلدی، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی.
_ جرجانی، عبدالقاهر (2000)، دلائل الاعجاز فی علم المعانی، تحقیق یاسین ایوبی، بیروت: دارالعلم.
_ خانلری، پرویز (1370)، دستور زبان فارسی، چاپ یازدهم، تهران: توس.
_ رجایی، محمد خلیل (۱۳۷۲)، معالم البلاغه در معانی و بیان و بدیع چاپ سوم شیراز: دانشگاه شیراز.
_ سلمی، ابوعبدالرحمن (۱۳۶۹)، مجموعه آثار سلمی به کوشش نصرالله پورجوادی، جلد اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
_ سنایی غزنوی (1356)، چاپ عکسی نسخة موزة کابل، علی‌اصغر بشیر، کابل.
_ سنایی غزنوی (1380)، دیوان اشعار، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، چاپ پنجم، تهران: دانشگاه تهران.
_ شفیعی کدکنی (۱۳۷۲)، تازیانه‌های سلوک، تهران: آگاه.
_ عباس، محمد (1387)، عبدالقاهر جرجانی و دیدگاه‌های نوین نقد ادبی، ترجمة مریم مشرّف، تهران: چشمه.
_ فاولر، راجر (۱۳۹۰) زبان‌شناسی و رمان، ترجمه محمد غفاری، نشر تهران: نی.
_ فاولر، راجر (1395)، سبک و زبان در نقد ادبی، ترجمة مریم مشرف، تهران: سخن.
_ فدروس (رساله) افلاطون
_ مشرّف مریم (۱۳۸۷)، «ساختار و معنی در شعر عربی و فارسی در سده‌های میانه»، نشریۀ کتاب ماه ادبیات، شمارۀ ۱۳۵.
_ همایی جلال‌الدین (۱۳۸۰)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ نوزدهم، تهران: مؤسسۀ نشر هما.