مطالعة انتقادی «ادبیات پدری» و تفسیر اشاری در مثنوی معنوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 جامعه المصطفی العالمیه. گروه زبان و ادبیات فارسی

2 دانشگاه پیام نور تهران جنوب

3 دانشگاه تهران پیام نور جنوب

چکیده

نوشتار حاضر تلاش دارد با تفکر انتقادی به بررسی مبانی ساخت معنا در فهم جلال‌الدین محمد بلخی مولوی(604-672) از وجوه تفسیری قرآن بپردازد و جهان‌آگاهی او را در دو بخش ادبیات پدری(تفسیر ارشادی) و ادبیات عرفانی(تفسیر اشاری) تحلیل کند. از همین رو، با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مستندات کتابخانه‌ای به مطالعة انتقادی فهم این فقیه و خطیب متقدم، و عارف شعرگرای متأخر از قرآن پرداخته، ضمن بازخوانی سلوک مولوی؛ برای نخستین بار به تبیین اختلافات قهری و ابعاد مشترک تفسیر ارشادی و اشاری در مثنوی معنوی اقدام نموده است. چنین پژوهشی علاوه بر روشن ساختن زوایا و خفایای آثار ادبی با مشکات قرآنی، سبب نزدیکی مطالعات بین‌رشته‌ای شده، مؤلفه‌هایی تازه برای پژوهش را فراهم می‌آورد که شمول‌شان می‌تواند نگرش‌هایی متنوع از فهم و معنا را خلق کند. نتیجة پژوهش نشان می‌دهد علی‌رغم اختلاف‌های ساختاری میان جهان‌آگاهی‌های ادبیات پدری و تفسیر اشاری، در نگاه فرایندی عارف به میانجی‌گری ادبیات پدری است که با تفسیر آشنا می‌شود ولی نفس ناطقه و گوش جانش او را از این مرحله به مرتبة استعلایی فهم سوق می‌دهد. عمده‌ترین برآیند این مرتبه از فهم: ذهنیت باز، انعطاف‌پذیری، توجه به مخاطب‌محوری، گفتمان‌سازی، تفکر واگرا، فهم در قالب زندگی، هرمنوتیک تمثیلی، تعمق در مطلع، عدم قطعیت معنا و توانایی در پرسش‌گری است.
واژه‌های کلیدی: ادبیات پدری، تفسیر اشاری، معانی قرآنی و مثنوی معنوی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Critical study of "paternal literature" and Ashari's commentary in Masnavi Ma'navi

نویسندگان [English]

  • Majid Jaafari 1
  • ali mohammad poshtdar 2
  • fatemeh kopa 3
  • narges mohammadi badr 2
1 Al-Mustafa Al- university
2 South Tehran Payam Noor University
3 South Tehran Payam Noor University
چکیده [English]

This article undertakes a critical examination of the foundational processes of meaning construction in Jalāl al-Dīn Muhammad Balkhī Rūmī's (1207–1273) interpretative approach to the Qur'an, focusing on two distinct hermeneutic frameworks: paternal literature (instructive exegesis) and mystical literature (allusive exegesis). Employing a descriptive-analytical methodology and drawing upon comprehensive library research, the study provides a detailed analysis of Rūmī’s exegetical practices, tracing his intellectual evolution from jurist and preacher to mystical poet. By revisiting Rūmī’s spiritual trajectory, this research offers an original analysis of the inherent divergences and convergences between instructive and allusive exegesis as articulated in his Masnavi Maʿnavi. Beyond revealing the intricate layers of Qur'anic inspiration within his literary works, the study advances interdisciplinary scholarship by introducing novel frameworks for interpreting meaning and understanding. The findings demonstrate that, despite the structural distinctions between paternal literature and allusive exegesis, it is through the intermediary function of paternal literature that the mystic initiates his exegetical engagement. However, Rūmī’s heightened spiritual awareness propels him from this preliminary stage toward a transcendent comprehension. The main outcomes of this advanced understanding include open-mindedness, adaptability, audience awareness, discourse creation, divergent thinking, a life-centered approach to understanding, symbolic hermeneutics, deep reflection on origins, the embrace of interpretive uncertainty, and an enhanced capacity for inquiry.
Keywords: Paternal Literature, Allusive Exegesis, Qur'anic Hermeneutics, Masnavi Maʿnavi

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Paternal Literature
  • Allusive Exegesis
  • Qur'anic Hermeneutics
  • Masnavi Maʿnavi