ارزیابی کیفی ترجمۀ عربی شعر سعدی بر پایۀ نظریۀ جیمز هولمز (مورد مطالعه: کتاب غزلیات سعدی الشیرازی اثر محمد علاء‌الدین منصور(

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری مطالعات ترجمۀ عربی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

ترجمه، یکی از عوامل دگرگونی اندیشه و مانند پلی برای انتقال افکار از زبان‌های مختلف به یکدیگر عمل می‌کند. از دیرباز ترجمۀ شعر توجه مترجمان را به خود جلب کرده و همواره ترجمه‌پذیری یا ترجمه‌ناپذیری آن موضوع نظریه‌پردازان ترجمه بوده است. در عرصۀ برگردان شعر به زبان عربی، به اشعار شاعران ایرانی توجه ویژه­ای شده و پا به ­پای دیگر آثار ادبی به پیش تاخته است. در این جستار، ترجمۀ غزلیات سعدی شیرازی، اثر محمد علاء­الدین منصور از منظر مطالعات توصیفی فرایند‌ـ‌مدار ترجمه با تکیه بر نظریۀ راهبردهای نقد ترجمۀ شعر جیمز هولمز بررسی می­شود. با این­که هولمز خود معتقد است، هیچ ترجمه‌ای از شعر هرگز همانند یا معادل اصل نیست و محدودیت‌های کاربردی حاکم بر موقعیت، مانع دست­یابی به معادل است، اما  بااین‌حال، چهار گونه راهبرد مقلدانه، تمثیلی، سازواره‌ای و منحرف را معرفی می­کند که اغلب برای ترجمۀ انواع شعر به کار می‌روند. انتخاب راهبرد، خود، نشان ­دهندۀ هنجارهای زبان مقصد و اولویت‌های فرهنگی مخصوص در زبان خاصی است. نتیجۀ اصلی ارزیابی کیفی ترجمۀ عربی علاء­الدین منصور، این امر را اثبات می­کند که وی ترجمه ­ای مقلدانه و در موارد اندکی هم از ترجمۀ سازواره‌ای و منحرف در ترجمه بهره برده است.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qualitative Evaluation of Arabic Translation of Saadi’s Lyrics Based on James Holmes Theory

نویسندگان [English]

  • Ali Afzali 1
  • Akram Madani 2
1 Associate Professor, Department of Arabic Literature, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Ph.D. Candidate of Arabic Translation Studies, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Translation acts as a bridge of thought as a bridge to transfer thoughts from different languages to each other. Poetry translation has long attracted the attention of translators and its translatability or non-translatability has always been discussed by translation theorists. In the field of translating poetry into Arabic, the poems of Iranian poets have always been of special interest and have overtaken other literary works. In this article, parts of the translation of Saadi Shirazi's lyric poems by Mohammad Alaeddin Mansour are examined from the perspective of descriptive studies of the translation process-orientation, relying on the theory of translation criticism strategies of James Holmes. Although Holmes himself believes that no translation of a poem is ever the same as or equivalent to the original, and that the practical limitations of the situation preclude the achievement of the equivalent, used to translate a variety of poems, it has identified four types of imitative strategies, allegorical strategy, structural strategy and deviant strategy, which are traditionally used to translate different types of poetry. The choice of strategy reflects the norms of the target language and specific cultural priorities in a particular language. The main result of the qualitative evaluation of Aladdin Mansour's interpretation indicates that his work is mostly based on imitative and allegorical translation, and in a few cases, a structural and deviant translation can be traced in his translation.
 
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arabic translation
  • Saadi lyric poems
  • Mohammad Alaeddin Mansour
  • James Holmes
  • poetry translation strategies
اسکولز، رابرت ( 1379ش)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمه: فرزانه طاهری، تهران: آگاه.
افضلی، علی و عطیه یوسفی (1395)، «نقد و بررسی ترجمۀ عربی گلستان سعدی بر اساس نظریۀ آنتوان برمن»، دوفصلنامۀ پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، س 6، ش 14، 83-61.
افضلی، علی و مرضیه داتوبر (1396) «ارزیابی کیفی ترجمۀ عربی هفت ­پیکر نظامی بر اساس نظریۀ آنتوان برمن؛ مطالعۀ موردی کتاب العرائس السبع اثر عبدالعزیز بقوش». فصلنامۀ علمی ­پژوهشی مطالعات ترجمه، س 15، ش 58، 86-71.
افضلی، علی و مرضیه داتوبر (1398) «ارزیابی کیفیّت ترجمۀ عربی اشعار مولانا بر اساس نظریه آنتوان برمن؛ مطالعه موردی: کتاب مختارات من دیوان شمس ­الدین تبریزی اثر ابراهیم الدسوقی شتا»، فصلنامه پژوهش­های ادبی، س 16، ش 65، 28-9.
افضلی، علی و مریم ­السادات منتظری (1394)، «نقد و بررسی ترجمۀ عربی عمر الشبلی از غزلیات حافظ»، مجموعه مقالات دومین همایش بین­ المللی حافظ، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، 137-158.
بیکر، مونا و سالدنیا گابرئیلا (1396)، دایرۀ­المعارف مطالعات ترجمه، ترجمه: حمید کاشانیان، تهران: نشر نو.
حقانی، نادر (1386 )، نظرها و نظریه‌های ترجمه، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
حیدرپور، امیرداود و محمدرضا هاشمی (1398)، نقد ترجمه در ایران، تهران: عصر ترجمه.
خرمشاهی، بهاءالدین (1391)، ترجمه‌کاوی، چاپ دوم، تهران: ناهید.
خزاعی‌فر، علی (1395)، «ترجمه بدون نظریه»، فصلنامۀ مترجم، س 25، ش 59، 16-3.
دشتی، علی (1338)، قلمرو سعدی،تهران: امیرکبیر.
سجودی، فرزان و فرناز کاکه‌خانی (1390)،«بازی نشانه‌ها و ترجمۀ شعر»، دوفصلنامۀ علمی ­پژوهشی زبان­ پژوهی دانشگاه الزهرا (س)، س 3، ش 5، 153-133.
سیدان، الهام و سید محمدرضا ابن الرسول (1388)،«نقد و بررسی عبارات بحث ­انگیز گلستان سعدی در ترجمۀ عربی آن (روضۀ­الورد)»، پژوهش­نامۀ زبان و ادب فارسی(گوهر گویا)، س 3، 108-91.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390)، با چراغ و آینه، تهران: سخن.
صهبا، فروغ (1384)، «مبانی زیباشناسی شعر»، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورۀ 22، ش 3، پیاپی 44، 109-99.
سعدی، ابومحمد مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله بن مشرف (1390)، کلیات سعدی، به تصحیح محمدعلی فروغی، چاپ سوم، تهران: منشأ دانش.
گنتزلر، ادوین (1393)، نظریه ­های ترجمه در عصر حاضر، ترجمه: علی صلح‌جو، چاپ دوم، تهران: هرمس.
ماندی، جرمی (1394)، معرفی مطالعات ترجمه؛ نظریه ­ها و کاربردها، ترجمۀ علی بهرامی و زینب تاجیک، چاپ دوم، تهران: رهنما.
مسگرنژاد، جلیل (1375)، «نظری کوتاه به کتاب روضه ­الورد ترجمۀ عربی کتاب گلستان سعدی از استاد محمد فراتی»، آشنا، ش 33، 76-71.
منصور، محمد علاءالدین (2005)، غزلیات سعدی الشیرازی، الطبعۀ الأولی، القاهرة، مجلس الأعلی للثقافة.
موسوی، کمال (1381)، «نقد و تحلیلی بر کتاب گلستان روضۀ­الورد»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، س دوم، ش 28، 42-29.
نوروزی، جهانبخش (1388)، « چه کسی غزلیات سعدی را به چهار دسته تقسیم نموده؟ و به چه علت؟»، بوستان ادب شیراز، دورۀ اول، ش 2، پیاپی 1/56، 187-151.
هولمز، جیمز و همکاران (1390)، بازاندیشی ترجمه، ترجمۀ مزدک و کاوه بلوری، تهران: قطره.