بازخوانی تحلیلی باب های «پادشاه و برهمنان» و «شاهزاده و یاران او» کلیله و دمنه بر مبنای رمزگان و تولید معنا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

نشانه‌شناسی ابتدا با سوسور معرفی شد و بعدها رولان بارت شناخت آن را تنها از راه زبان‌شناسی ممکن دانست. بارت در تحلیل نشانه‌شناسی و داستان «سارازین» اثر بالزاک، رمزگان پنج‌گانه را معرفی کرد: رمزگان کنشی، معمایی (هرمنوتیکی)، معنایی، نمادین و ارجاعی. از نظر او این کدها به تولید معنا می‌انجامد. یکی از متون کهن که از دیدگاه رمزگان بارت و نشانه‌شناسی کمتر به آن توجه شده، کلیله و دمنۀ نصرالله منشی است. در این پژوهش سعی شده به روش تحلیل کیفی و کمّی دو باب متأخّر از کلیله و دمنه، یعنی «پادشاه و برهمنان» و «شاهزاده و یاران او» انتخاب شود تا دریابیم رمزگان پنجگانة بارت در آن دو چگونه بروز و نمود یافته اند، رمزگان هرمنوتیکی و ارتباط آن را با هویت پرسشگران و درونمایۀ دو باب بررسی کنیم، ارتباط رمزگان فرهنگی و شناخت نویسنده از عصر او را مورد کاوش قرار دهیم و نیز به تأثیر فنون و صنایع بلاغی در تولید معنا توجه کنیم. با بررسی‌های صورت گرفته در این پژوهش نتیجه می‌گیریم هر دو باب با رمزگان معمایی آغاز می‌شود. با رمزگان کنشی می‌توان به شناخت کامل شخصیت‌های دو داستان رسید. رمزگان معمایی با مشخص کردن هویت پرسش‌گر و نیز نوع پرسش او نشان می‌دهد درونمایة هر دو باب دربارة پادشاه و عناصر مؤثر بر پادشاهی است. به‌دلیل تأخّرِ نگارش، رمزگان فرهنگی دو یا چندگانه ای در دو باب تعریف می‌شود. همچنین صنایع بلاغی‌ای چون اطناب، ایهام، اضافات، تشبیه و... به ساخت رمزگان و سپس تولید معنا کمک شایانی کرده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analytical reading of the chapters "The King and Brahmins" and "The Prince and His Companions" by Kalila and Demna based on symbols and meaning generation

نویسنده [English]

  • Fatemeh Haghparast Haftkhani
PhD student in Persian language and literature University Allameh Tabataba'i, Tehran, Iran
چکیده [English]

Semiotics first started with Saussure, later Roland Barthes considered its knowledge only through linguistics. In the semiotic analysis of the story "Sarazin" by Balzac, Barthes introduced five codes: functional, enigmatic (hermeneutic), semantic, symbolic and referential codes. In his opinion, these codes lead to the production of meaning. One of the ancient texts that has received less attention from the point of view of Barth's cryptographers and semiotics is Kalila and Demna Nasrollah Monshi. In this research, we tried to select the last two chapters of Kalila and Demeneh, "The King and Brahmins" and "The Prince and His Companions" in order to find out how Barth's five ciphers were manifested in them.  Let's examine the hermeneutic code and its relationship with the identity of the questioners and the content of the two chapters. Let's explore the relationship between cultural codes and the author's knowledge of his era, and also pay attention to the influence of rhetorical techniques and crafts in the production of meaning.We conclude with the investigations carried out in this research: Both chapters begin with enigmatic ciphers. With action codes, it is possible to fully understand the characters of the two stories. By specifying the identity of the questioner and the type of his question, the enigmatic cipher shows that the content of both chapters is about the king and the elements affecting the kingship. Due to the lateness of writing, two or multiple cultural codes are defined in two chapters. Also, rhetorical techniques and industries have greatly contributed to the construction of codes and then the production of meaning.
       

کلیدواژه‌ها [English]

  • semiotics
  • ciphers
  • production of meaning
  • Kalila and Demna
  • chapter of the king and Brahmins
  • chapter of the prince and his companions
_  احمدی، بابک (1393)، ساختار و تأویل متن، چ هفدهم، تهران: مرکز.
_ حبیبیان، مریم و سعید حسامپور (1395)، «بررسی نقش کنش و نشانه در پیوند موضوعی پنج باب هندی کلیله و دمنه نصرالله منشی»، متن‌شناسی ادب فارسی، سال هشتم، شمارۀ 2، شمارۀ پیاپی 30، 60-39.
_ رحماندوست، جواد (1396)، «بررسی ساختار روایت دو بط و باخه از کتاب کلیله و دمنه بر پایۀ نظریه گریماس»، نهمین همایش ملی پژوهشهای زبان فارسی، بیرجند، http://civilica.com/doc/829230
_ مرتضوی، منوچهر (1391)، فردوسی و شاهنامه، چ چهارم، تهران: توس.
_ مکاریک، ایرنا ریما (1398)، دانشنامۀ نظریه‌های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، چ ششم، تهران: آگه.
_ نرماشیری، اسماعیل (1397)، «خوانش تحلیلی گفتمان «شاهزاده و یاران او» در کلیله و دمنه بر پایة نشانه-معناشناسی»، دو فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، سال 26، شمارۀ 85، 229-211.
_ نصرالله منشی، ابوالمعالی (1362)، کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، چ هفتم، تهران: امیرکبیر.
_ وارمیلی، نادیا و فروغ کاظمی (1401)، «بررسی سبک فکری و عاطفی شخصیت‌های داستان شیر و گاو در کلیله و دمنه نصرالله منشی از دیدگاه نشانه معناشناسی گفتمانی»، نشریۀ علمی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، خرداد 1401، دورۀ 15، شمارۀ پیاپی 73، 177-165.