نقدی بر توضیح چند بیت از بوستان سعدی به تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

از میان شرح‌ها و توضیحات متعددی که بر بوستان سعدی نوشته شده است، توضیح غلامحسین یوسفی نسبت به شروح دیگر در جامعۀ ادبی و دانشگاهی اهمیت بیشتری دارد و به‌عنوان یکی از منابع اصلی درس «اشعار سعدی»، مورد استفاده و استناد استادان و دانشجویان است. با توجه به این مطلب، سؤال این است که آیا توضیح یوسفی قابل اعتماد و خالی از اشکال است؟ و آیا با وجود آن، خواننده از شرح‌های دیگر بی‌نیاز است؟ نگارنده در پاسخ به این سؤال‌ها پس از جمع‌آوری و نقل ابیاتی که در توضیح آنها اشکال و ایرادی دیده می‌شود، به ترتیب توضیح یوسفی و چند شارح دیگر (خزائلی، ناصح، سودی، انزابی‌نژاد و قره‌بگلو) را نقل کرده است. سپس به شیوۀ تحلیلی‌ - ‌انتقادی با ذکر دلیل، توضیح یوسفی بر هر بیت را نقد کرده و با استناد به لغت‌نامۀ دهخدا، معنا و توضیحی دربارۀ بیت و واژۀ موردبحث ارائه کرده که درست یا دقیق‌تر به­نظر می‌رسد. ضمن اینکه هرجا لازم بوده، در تأیید نظر خود شواهدی از سعدی و شاعران دیگر نیز نقل کرده است. از مجموع سیزده بیتی که در این مقاله نقد و بررسی شده است، نُه مورد از اشکالات به معنی بعضی واژگان مربوط می‌شود (بیت­های شمارۀ 7، 19، 46، 49، 72، 283، 2028، 2093، 3381) و ناشی از بی‌توجهی ‌شارح به معانی مختلف یک واژه است. دو مورد از اشکالات، مربوط به خوانش واژه و معنی آن است (بیت­های 1175 و 2020). دو اشکال دیگر به معنی کلی بیت مربوط می‌شود (بیت­های 277 و 2503).

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Review on the Explanation of Some Verses from Sa’di’s Bustan Edited and Explained by Gholamhossein Yousefi

نویسنده [English]

  • Masume Musayi Baghestani
Assistant Professor of Persian Language and Literature, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Among the many descriptions and explanations that have been written on Sa’di’s Bustan, Gholamhossein Yousefi’s explanation is more important than other explanations in the literary and academic community compared to other explanations. The questions are whether Yousefi’s description is completely reliable and without any problems? and does Yousefi’s description make other explanations unnecessary? In response to these questions, the author has quoted the verses in which there are problems in their explanations, and the explanation of Yousefi and some other commentators (Khaza’eli, Sudi, Naseh, Anzabinezhad and Qarabaglu). Then, in an analytical-critical way, by mentioning the reason, she criticized Yousefi’s explanation on each verse. And referring to Dehkhoda’s dictionary, she provided a meaning and explanation about the verse and word in question, which seems correct or more accurate. And wherever necessary, she has also quoted verses from Sa’di and other poets in support of her opinion. Out of the total of thirteen verses reviewed in this article, nine of the problems are related to the meaning of some words (verses: 7, 19, 46, 49, 72, 283, 2028, 2093, and 3381). Two problems are related to the pronunciation of the word and its meaning (1175 and 2020). The other two are related to the meaning of the verses. (277 and 2503).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sa’di
  • Bustan
  • Descriptions
  • explanation
  • Gholamhossein Yousefi
حافظ، شمس‌الدین محمد (1369)، دیوان حافظ، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، چاپ ششم، تهران: زوار.
دهخدا، علی‌اکبر (1399)، لغت‌نامۀ دهخدا، نسخۀ برخط (آنلاین)، وبگاه مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا.
سعدی، مصلح الدین (1352)، بوستان سعدی، شرح سودی، ترجمه و تحشیه و تهیۀ متن انتقادی از اکبر بهروز، 2 جلد. چاپ اول، تبریز: کتاب‎فروشی حقیقت.
سعدی، مصلح الدین (1363)، کلیات سعدی، به­اهتمام محمدعلی فروغی، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
سعدی، مصلح الدین (1366)، بوستان، شرح محمد خزائلی، چاپ ششم، تهران: جاویدان.
سعدی، مصلح الدین (1371)، بوستان سعدی، شرح محمدعلی ناصح، به­کوشش خلیل خطیب­رهبر، چاپ دوم، تهران: صفی‌علیشاه.
سعدی، مصلح الدین (1372)، بوستان سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، چاپ چهارم، تهران: خوارزمی.
سعدی، مصلح الدین (1395)، بوستان سعدی، شرح و گزارش از رضا انزابی‌نژاد و سعیدالله قره‌بگلو، چاپ سوم، تبریز: آیدین.
سنایی، مجدود بن آدم (1368)، حدیقه‌الحقیقه و شریعه‌الطریقه، تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
صائب تبریزی، محمدعلی (1367)، دیوان صائب تبریزی، به­کوشش محمد قهرمان، جلد 4، چاپ اول، تهران: علمی و فرهنگی.
کاردگر، یحیی (1386)، «در حاشیۀ بوستان سعدی؛ نگاهی گذرا به شروح بوستان با تأکید بر شرح بوستان یوسفی»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورۀ جدید، شمارۀ 21: 137-165.
قبادیانی، ناصرخسرو (1368)، دیوان ناصرخسرو، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
نیک‌منش، محمد (1383)، «نقد و نظری بر شرح و تصحیح ابیاتی از بوستان سعدی»، فصلنامۀ پژوهش­های ادبی، شمارۀ 3: 103-114.